در دنیای دیجیتال امروزی، داده‌ها ارزشمندترین دارایی سازمان‌ها و افراد محسوب می‌شوند. با گسترش فناوری اطلاعات و افزایش وابستگی به سیستم‌های کامپیوتری، تهدیدات سایبری نیز پیچیده‌تر شده‌اند. یکی از مهم‌ترین این تهدیدات، رخنه داده‌ها (Data Breach) است که به معنای دسترسی غیرمجاز به اطلاعات حساس و محرمانه است. این رخنه‌ها می‌توانند عواقب جبران‌ناپذیری برای افراد، سازمان‌ها و حتی کشورها داشته باشند. از جمله این عواقب می‌توانیم به خسارات مالی هنگفت، از دست رفتن اعتماد مشتریان، اختلال در کسب‌وکار و حتی تهدید امنیت ملی اشاره کنیم. در این مقاله، به بررسی ابعاد مختلف رخنه داده‌ها، از جمله دلایل وقوع، انواع حملات سایبری، عواقب آن و راهکارهای مقابله با این تهدید می‌پردازیم.
واحد پشتیبانی شبکه به عنوان خط مقدم دفاع در برابر حملات سایبری عمل می‌کند. تیم‌های پشتیبانی شبکه با نظارت مداوم بر شبکه، شناسایی و رفع آسیب‌پذیری‌ها، پیاده‌سازی سیستم‌های تشخیص نفوذ و پاسخگویی سریع به حوادث، نقش مهمی در جلوگیری از رخنه داده‌ها ایفا می‌کنند. از طریق خدمات پشتیبانی شبکه حرفه‌ای، سازمان‌ها می‌توانند از امنیت اطلاعات خود اطمینان حاصل کرده و ریسک‌های ناشی از حملات سایبری را به حداقل برسانند.
فهرست محتوا
رخنه داده ها چیست؟
رخنه داده ها (Data Breach) به معنای دسترسی غیرمجاز به اطلاعات حساس و محرمانه یک سیستم کامپیوتری است. این اطلاعات می‌تواند شامل اطلاعات شخصی، مالی، پزشکی یا هر نوع داده‌ای باشد که برای افراد یا سازمان‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است.
به زبان ساده‌تر، رخنه داده ها یعنی اینکه یک هکر یا فرد غیرمجاز به اطلاعات شما نفوذ کرده و آن‌ها را سرقت کرده، تغییر داده یا منتشر کرده است.
رخنه داده ها می‌تواند نتیجه یک حادثه تصادفی یا یک اقدام عمدی برای سرقت اطلاعات از یک فرد یا سازمان باشد. به عنوان مثال، یک کارمند ممکن است به‌طور تصادفی اطلاعات حساس را افشا کند یا آن‌ها را به‌طور عمدی سرقت کرده و با طرف سوم به اشتراک بگذارد یا به آن‌ها بفروشد. همچنین، یک هکر ممکن است اطلاعات را از پایگاه داده شرکت که حاوی اطلاعات حساس است، سرقت کند.
علت اصلی رخنه داده ها هر چه باشد، اطلاعات سرقت‌شده می‌تواند به مجرمان سایبری کمک کند تا با فروش داده‌ها یا استفاده از آن‌ها به عنوان بخشی از یک حمله گسترده‌تر، سود کسب کنند.
رخنه داده به‌طور معمول شامل از دست دادن یا سرقت اطلاعاتی مانند جزئیات حساب بانکی، شماره کارت‌های اعتباری، داده‌های پزشکی افراد و اعتبارنامه‌های ورود به حساب‌های ایمیل و شبکه‌های اجتماعی می‌شود.
رخنه اطلاعات می‌تواند تأثیرات بسیار مخربی بر کسب‌وکارها داشته باشد و نه تنها ضررهای مالی را به همراه داشته باشد بلکه شهرت و اعتبار آن کسب‌وکار را زیر سوال ببرد. علاوه بر این، سازمان‌ها ممکن است مشمول جریمه‌ها و پیامدهای قانونی ناشی از مقررات سختگیرانه‌تر داده‌ها و حریم خصوصی مانند مقررات عمومی حفاظت از داده‌های محدوده جغرافیایی خاصی (مانند شهر، ایالت یا کشور) شوند.
بیشتر بخوانید: مانیتورینگ شبکه چیست؟
8 نوع اصلی رخنه داده ها
رخنه داده‌ها به اشکال مختلف رخ می‌دهد که هر یک شیوه و خطرات خاص خود را دارد. در زیر به انواع رایج رخنه داده‌ها اشاره می‌کنیم:
1. سرقت داده‌ها
دسترسی غیرمجاز به داده‌های حساس مانند اطلاعات مالی یا شخصی
2. از دست رفتن داده‌ها
حذف یا تخریب داده‌ها به‌واسطه خرابی سیستم یا حملات
3. افشای داده‌ها
افشای ناخواسته داده‌ها به دلیل تنظیمات نادرست امنیتی
4. فیشینگ
فریب کاربران برای ارائه اطلاعات حساس
5. رخنه داده‌های سازمانی
دسترسی غیرمجاز به داده‌های شرکتی و تجاری
6. دسترسی داخلی غیرمجاز
کارکنانی که از موقعیت خود برای دسترسی غیرمجاز به داده‌ها استفاده می‌کنند.
7. هک سیستم‌های ابری
نقض امنیت در سرویس‌های ابری و سرقت داده‌های ذخیره‌شده در فضای ابری
8. حمله بدافزار
بدافزارها یا ویروس‌هایی که به سیستم نفوذ کرده و داده‌ها را سرقت یا تخریب می‌کنند.
6 دلیل بروز رخنه داده ها چیست؟
رخنه داده ها تهدیدی جدی برای امنیت اطلاعات و کسب‌وکارها محسوب می‌شود. برای مقابله مؤثر با این تهدید، درک عمیق دلایل وقوع آن و راهکارهای تأمین امنیت شبکه ضروری است. در ادامه به شش دلیل اصلی رخنه داده ها خواهیم پرداخت.
1. حملات سایبری
هکرها با استفاده از ابزارهای مختلف مانند بدافزارها، فیشینگ یا حملات DDoS به سیستم‌ها نفوذ می‌کنند و به اطلاعات حساس دسترسی پیدا می‌کنند.
2. خطای انسانی
کارمندان ممکن است به‌صورت تصادفی ایمیل‌ها یا فایل‌های محرمانه را به افراد نادرست ارسال کنند، یا از رمزهای عبور ضعیف و تکراری استفاده کنند.
3. آسیب‌پذیری‌های سیستمی
نرم‌افزارهای قدیمی یا پیکربندی‌های نامناسب می‌توانند به هکرها اجازه دهند به داده‌ها دسترسی پیدا کنند.
4. تهدیدهای داخلی
کارکنان فعلی یا سابق که به اطلاعات محرمانه دسترسی داشته‌اند، ممکن است به‌صورت عمدی یا غیرعمدی به شبکه داده‌ها نفوذ کنند.
5. ضعف در امنیت شبکه
عدم استفاده از پروتکل‌های امنیتی قوی، فایروال‌ها و سیستم‌های مدیریت دسترسی، می‌تواند یک سازمان را در برابر رخنه داده ها آسیب‌پذیر کند.
6. فقدان رمزنگاری داده‌ها
داده‌هایی که رمزنگاری نشده‌اند در برابر سرقت و دسترسی غیرمجاز به‌راحتی آسیب‌پذیر هستند.
برای مطالعه بیشتر: روش های عیب یابی شبکه کامپیوتری و حل مشکلات شبکه
خطرات و پیامدهای نقض داده ها چیست؟
رخنه داده ها عواقب جدی مالی، قانونی و اعتباری زیادی می‌تواند برای افراد و سازمان‌ها به همراه داشته باشد. برای نمونه:
پیامدهای مالی
هزینه‌های مستقیم ناشی از جبران، رفع نقض و جریمه‌های قانونی
آسیب به اعتبار کسب‌وکار
از دست رفتن اعتماد مشتریان و شرکا
پیامدهای قانونی
پیگردهای حقوقی، جریمه ها و الزامات قانونی برای حفاظت از داده ها
افت کسب‌وکار
کاهش درآمد، سود و در برخی موارد تعطیلی شرکت
از دست رفتن اطلاعات حساس
به خطر افتادن امور تجاری و امنیت شخصی افراد شرکت با در اختیار قرار گرفتن اطلاعات محرمانه نزد افراد کلاهبردار
افزایش احتمال حملات بعدی
مجرمان سایبری از داده‌های دزدیده‌شده برای حملات جدید استفاده می‌کنند.
اختلال در عملیات روزمره
ممکن است سیستم‌های سازمان برای مدت‌ها غیرقابل‌دسترس شوند.
افزایش هزینه‌های امنیتی
شرکت‌ها باید برای تقویت امنیت خود هزینه‌های بیشتری صرف کنند.
فشار روانی
شاید چندان مهم به نظر نرسد اما برای افراد و کارمندان آسیب‌دیده که هویت یا اطلاعات شخصی‌شان سرقت شده است، این امر می‌تواند استرس زیادی ایجاد کند.
نشت اطلاعات رقابتی
اگر داده‌های حساس مربوط به استراتژی‌ها یا محصولات یک شرکت به بیرون درز کند، رقبا می‌توانند از آن‌ها بهره‌برداری کنند.
چگونه از رخنه داده ها جلوگیری کنیم؟
برای جلوگیری از رخنه داده ها، اقداماتی در چندین سطح امنیتی باید انجام شود که عبارتند از:
رمزنگاری داده‌ها
اطلاعات حساس را در حالت استراحت و حین انتقال، رمزنگاری کنید.
استفاده از فایروال‌ها و آنتی‌ویروس‌ها
محافظت در برابر بدافزارها و دسترسی‌های غیرمجاز
کنترل دسترسی‌ها
محدود کردن دسترسی به داده‌ها برای کارمندان براساس نیاز
آموزش کارکنان
آگاهی‌بخشی درباره فیشینگ و نحوه استفاده از رمزهای عبور قوی
به‌روزرسانی نرم‌افزارها
رفع آسیب‌پذیری‌های سیستمی از طریق آپدیت‌های منظم
پشتیبان‌گیری منظم
تهیه نسخه‌های پشتیبان از داده‌های حیاتی برای مقابله با از دست رفتن اطلاعات
استفاده از احراز هویت چندعاملی (MFA)
افزایش امنیت با درخواست چندین عامل تأیید برای ورود به سیستم‌ها
نمونه هایی از نشت داده‌ها
شاید تا به حال شنیده باشید که سازمانی بزرگ با نقض امنیتی مواجه و برای مدتی به تیتر اول اخبارتبدیل شده‌است. دهد. در ادامه چند نمونه از نشت اطلاعا یا همان رخنه داده‌ها را با شما به اشتراک می‌گذاریم.
Equifax: در سال 2017، آسیب‌پذیری برنامه وبسایت باعث شد این شرکت اطلاعات شخصی 145 میلیون آمریکایی را از دست بدهد. این اتفاق شامل نام، SSN، و شماره گواهینامه رانندگی افراد بود. حملات سایبری طی یک دوره سه ماهه از ماه می تا جولای انجام شد، اما نقض امنیتی تا سپتامبر اعلام نشد.
Yahoo: در سال 2013 اطلاعات 3 میلیارد حساب کاربری پس از تلاش هکرها برای دسترسی به شبکه (فیشینگ) در معرض خطر قرار گرفت.
eBay: در سال 2014 این شرکت دچار نشت اطلاعاتی بزرگی شد. اگرچه اطلاعات کارت اعتباری کاربران PayPal در خطر نبود، رمز عبور بسیاری از مشتریان به خطر افتاد. این شرکت به سرعت اقدام به ارسال ایمیل به کاربران خود کرد و از آن‌ها درخواست کرد که رمز عبور خود را تغییر دهند تا امنیتشان حفظ شود.
Facebook: این شرکت در سال 2018 شاهد رخنه داده‌های نرم‌افزار داخلی بود که منجر به از دست رفتن اطلاعات شخصی ۲۹ میلیون کاربر شد. این یک نشت اطلاعات بسیار شرم‌آور بود؛ زیرا حساب‌های در معرض خطر شامل حساب‌های مدیرعامل فیسبوک یعنی مارک زاکربرگ نیز می‌شد.
Czech company Avast: شاید شرم آورتر از همه این باشد که یک شرکت امنیت سایبری بودن شما دلیلی بر امن بودن آن نیست. شرکت چک Avast در سال 2019 هنگامی که یک هکر موفق به نفوذ و به خطر انداختن اعتبار virtual private network (یعنی دسترسی به شبکه) کارمند خود شد، نقض امنیتی و امکان رخنه داده‌ها را نشان داد. البته این نشت اطلاعات، مشتری را تهدید نمی‌کرد، بلکه هدف آن قرار دادن بدافزار در محصولات Avast بود.
آنچه درباره Data Breaches چیست؟ در این مقاله خواندید
در این مقاله توضیح دادیم نقض داده چیست. گفتیم رخنه داده ها، به معنای دسترسی غیرمجاز به اطلاعات حساس و محرمانه، یکی از بزرگترین چالش‌های دنیای دیجیتال امروز است. دلایل رخنه داده‌ها متنوع بوده و شامل خطاهای انسانی، آسیب‌پذیری‌های نرم‌افزاری، حملات سایبری هدفمند و حوادث طبیعی می‌شود.
پیامدهای این رخنه‌ها نیز بسیار جدی بوده و می‌تواند به از دست رفتن اطلاعات حساس، خسارات مالی هنگفت، آسیب به شهرت سازمان‌ها و حتی اختلال در عملکرد کسب‌وکارها منجر شود. برای جلوگیری از رخنه داده‌ها، سازمان‌ها باید اقدامات امنیتی مختلفی را به کار گیرند. از جمله این اقدامات می‌توانیم به آموزش کاربران، به‌روزرسانی سیستم‌ها، استفاده از فایروال‌ها و سیستم‌های تشخیص نفوذ، رمزنگاری داده‌ها و تهیه بکاپ اشاره کنیم. همچنین، همکاری با متخصصان امنیت سایبری و پیگیری مستمر تهدیدات سایبری، از دیگر راهکارهای مقابله با رخنه داده‌ها است.
