تفکیک شبکه یا Network Segmentation به فرآیند تقسیم یک شبکه‌ی بزرگ به بخش‌های کوچکتر و مستقل گفته می‌شود که با هدف افزایش امنیت، مدیریت بهتر ترافیک و بهبود عملکرد شبکه انجام می‌شود. این روش با جداسازی بخش‌های مختلف، دسترسی غیرمجاز را محدود کرده و به مدیران شبکه امکان می‌دهد تا کنترل بیشتری بر داده‌ها و ترافیک داشته باشند. نصب و راه‌اندازی شبکه با استفاده از تفکیک مناسب، موجب کاهش مخاطرات امنیتی و بهینه‌سازی ساختار کلی شبکه می‌شود.
فهرست محتوا
تفکیک شبکه چیست؟
تفکیک یا تقسیم بندی شبکه (Network Segmentation) نوعی معماری است که شبکه‌ها را به بخش‌ها یا زیرشبکه‌های کوچکتر تقسیم می‌کند. هر بخش از شبکه به‌صورت شبکه‌ای مجزا عمل می‌کند و این امر به تیم‌های امنیتی امکان می‌دهد که کنترل بیشتری بر جریان ترافیک ورودی به سیستم‌های خود داشته باشند.
با استفاده از تفکیک شبکه، کسبوکارها می‌توانند از دسترسی کاربران غیرمجاز به دارایی‌های ارزشمند خود نظیر داده‌های مشتریان، سوابق مالی و مالکیت‌های فکری جلوگیری کنند. این دارایی‌ها اغلب در محیط‌های ترکیبی و فضاهای ابری قرار دارند؛ بنابراین ایمن‌سازی تمامی موقعیت‌های شبکه برای مقابله با حملات سایبری امری ضروری است.
تقسیم بندی شبکه گاهی به‌عنوان بخش بندی شبکه (Network Segregation) نیز شناخته می‌شود، اما با مفاهیم مرتبطی نظیر ریزبخش‌بندی (Microsegmentation)، تفکیک داخلی (Internal Segmentation) و تفکیک مبتنی بر نیت (Intent-Based Segmentation) تفاوت‌هایی دارد.
اگر برای حفظ امنیت شبکه به یک چک لیست جامع نیاز دارید، پیشنهاد می‌کنیم مقاله راهکارهای تامین امنیت شبکه را بخوانید.
تفکیک شبکه در برابر ریزبخش‌بندی (Microsegmentation)
ریزبخش‌بندی رویکردی دقیق‌تر برای تقسیم شبکه‌هاست که از شبکه‌های محلی مجازی (VLAN) و لیست‌های کنترل دسترسی استفاده می‌کند. این روش سیاست‌ها را به بارهای کاری خاصی اعمال می‌کند که موجب افزایش مقاومت در برابر حملات می‌شود.
ریزبخش‌بندی زون‌های کوچکتر و امن‌تری را در شبکه ایجاد می‌کند که به سازمان‌ها اجازه می‌دهد جریان داده‌ها بین بارهای کاری را به حداقل برسانند. این امر توانایی هکرها برای انتقال بین برنامه‌های به خطر افتاده را محدود کرده و پیچیدگی مدیریت تفکیک شبکه را کاهش می‌دهد.
بخش بندی شبکه در برابر تفکیک داخلی (Internal Segmentation)
به‌طور سنتی، تفکیک شبکه فرآیندی ساده بوده و از آدرس‌های IP ثابت و پورت‌های ورودی و خروجی استفاده می‌کند اما با رشد شبکه‌های توزیع‌شده و محیط‌های چند ابری، آدرس‌های IP دائماً تغییر می‌کنند. در نتیجه تفکیک شبکه باید به‌روز شود تا مانع از دسترسی مجرمان سایبری به سیستم‌های کسب‌وکار و تبدیل آن‌ها به بخشی از شبکه‌ی امن شود.
تفکیک داخلی سازمان‌ها را قادر می‌سازد تا شبکه و دارایی‌های زیرساختی خود را صرف‌نظر از محل و در هر محیطی تقسیم کنند. کسبوکارها می‌توانند دسترسی‌های پویا و دقیق‌تری را براساس سطح اعتماد و با نظارت مستمر ایجاد کنند و دارایی‌های مهم IT را با استفاده از روش‌هایی نظیر تحلیل و خودکارسازی برای شناسایی سریع تهدیدات و جلوگیری از خطرات ایزوله کنند.
تفکیک شبکه در برابر تفکیک مبتنی بر نیت (Intent-Based Segmentation)
کسبوکارها با استفاده از تفکیک شبکه می‌توانند دارایی‌های خود را از طریق زبان شبکه مدیریت کنند، اما ممکن است این روش امنیت کافی را فراهم نکند؛ زیرا برای وظایف ضروری نظیر کنترل دسترسی، احراز هویت و ارزیابی اعتماد، قوانین یا سازوکارهای لازم وجود ندارد.
تفکیک مبتنی بر نیت، این مشکل را با شناسایی دقیق مکان‌های اعمال تفکیک، نحوه‌ی ایجاد اعتماد و اعمال بازرسی‌های امنیتی روی ترافیک، برطرف می‌کند. این روش اصول تفکیک سنتی را با اصول Zero Trust ترکیب کرده و یک معماری امنیتی یکپارچه ارائه می‌دهد که با نیازهای در حال تغییر سازمان‌ها سازگار می‌شود. تفکیک مبتنی بر نیت، تهدیدات پیشرفته را شناسایی کرده و تا حد زیادی آن‌ها را کاهش می‌دهد.
این نوع تفکیک تمام شبکه و دارایی‌های آن، از جمله نقاط پایانی و دستگاه‌ها را پوشش می‌دهد و نسبت به راه‌حل‌های سنتی یا یک شبکه تخت، رویکرد جامع‌تری دارد. روش یاد شده از ابزارهای شبکه مبتنی بر هویت و منطق تجاری بهره می‌گیرد و به کسبوکارها اجازه می‌دهد براساس ارزیابی ریسک و اعتماد، دسترسی به منابع شبکه را کنترل کنند.
سازمان‌ها همچنین می‌توانند سطح بازرسی‌های امنیتی لازم را برای ترافیک مدیریت کرده و ترافیک شبکه را رمزگذاری کنند. چنین امری بسیار حیاتی به‌نظر می‌رسد، زیرا کاربران معتبر ممکن است ناخواسته قربانی حمله‌ی بدافزار شوند و راه ورود هکرها به شبکه را فراهم کنند.
انواع تقسیم بندی شبکه کدامند؟
تفکیک شبکه به سازمان‌ها امکان می‌دهد که سیستم‌های خود را به بخش‌های کوچک‌تری تقسیم کنند. این کار می‌تواند به صورت فیزیکی یا منطقی انجام شود.
تفکیک فیزیکی
در تفکیک فیزیکی، شبکه‌ها به بخش‌ها یا زیرشبکه‌های فیزیکی مجزا تقسیم می‌شوند. در این روش فایروال به‌عنوان دروازه عمل کرده و ترافیک ورودی و خروجی شبکه را کنترل می‌کند. به علاوه، سخت‌افزارهایی مانند نقاط دسترسی، روتر ها و سوئیچ‌ها نیز در این روند نقش دارند. تفکیک فیزیکی اغلب به‌عنوان روشی ساده شناخته می‌شود، اما می‌تواند هزینه‌بر باشد و مسائل پیش‌بینی‌نشده‌ای ایجاد کند.
تفکیک منطقی
تفکیک منطقی روش محبوب‌تری برای تقسیم شبکه به بخش‌های کوچکتر و قابل مدیریت‌تر است. این روش اغلب نیازی به سرمایه‌گذاری در سخت‌افزار جدید یا سیم‌کشی ندارد و به کاهش هزینه‌ها و افزایش انعطاف‌پذیری کمک می‌کند.
در رویکرد تفکیک منطقی از زیرساخت‌های موجود شبکه، مانند شبکه‌های محلی مجازی (VLAN) یا طرح‌بندی آدرس‌دهی شبکه استفاده می‌شود. در این روش، VLANها به‌طور خودکار ترافیک را به مناسب‌ترین زیرشبکه هدایت می‌کنند، در حالی که طرح‌بندی آدرس‌دهی شبکه پیچیده‌تر و بیشتر به‌صورت نظری است. چنین رویکردی به سازمان‌ها امکان می‌دهد که بدون نیاز به تغییرات فیزیکی در زیرساخت، بخش‌های شبکه‌ی خود را ایجاد و مدیریت کنند.
Network Segmentation چگونه کار می کند؟
بخش‌بندی شبکه (Network Segmentation) با ایجاد بخش‌های جداگانه یا زیربخش‌های منطقی (Subnets) در یک شبکه و کنترل جریان ترافیک بین آن‌ها کار می‌کند. این فرآیند به سازمان‌ها کمک می‌کند تا امنیت، عملکرد و مدیریت بهتری در شبکه‌های خود داشته باشند. در ادامه، مراحل و نحوه عملکرد این روش توضیح داده می‌شود:
1- ایجاد زیربخش‌های شبکه
شبکه به بخش‌های مجزا براساس نیازهای سازمانی تقسیم می‌شود. این تقسیم‌بندی می‌تواند بر اساس موارد زیر انجام شود:
- بخش‌های سازمانی (Departments) مانند منابع انسانی، مالی یا مهندسی
- موقعیت‌های جغرافیایی (Geographical Locations) مانند دفترهای مختلف در شهرهای گوناگون
- نوع داده (Data Types) مثل داده‌های حساس یا عمومی
- اپلیکیشن‌ها (Applications) مثل دیتابیس‌ها، سرورهای وب یا سرورهای ایمیل
- قوانین انطباق (Compliance) مانند PCI DSS برای حفاظت از داده‌های کارت اعتباری
هر زیربخش به‌عنوان یک دامنه امنیتی مستقل (Security Domain) عمل می‌کند و با مرزهایی مشخص از دیگر زیربخش‌ها جدا می‌شود.
2- کنترل ترافیک بین بخش‌ها
پس از ایجاد زیربخش‌ها، کنترل‌هایی برای مدیریت جریان ترافیک بین آن‌ها اعمال می‌شود. این کنترل‌ها شامل موارد زیر است:
- مسدودسازی کامل (Complete Blocking)
ارتباط بین بخش‌های خاصی به‌طور کامل مسدود می‌شود. به‌عنوان مثال، داده‌های حساس مالی می‌توانند از سایر بخش‌ها کاملاً جدا شوند.
- فیلترسازی انتخابی (Selective Filtering)
به جای قطع کامل ارتباط، تنها نوع خاصی از ترافیک مجاز است. به‌عنوان مثال، ممکن است فقط ترافیک مربوط به سرویس‌های DNS یا NTP اجازه عبور داشته باشد. این فیلترها براساس IP مبدأ، پورت مقصد یا نوع اپلیکیشن اعمال می‌شوند.
- بازرسی لایه اپلیکیشن (Application-Layer Inspection)
در محیط‌های مدرن، کنترل‌ها براساس هویت کاربر، وضعیت دستگاه و سطح دسترسی انجام می‌شود. برای این منظور از فایروال‌های نسل جدید (Next-Generation Firewalls) استفاده می‌شود که می‌توانند درخواست‌ها را بررسی و براساس سیاست‌های امنیتی تصمیم‌گیری کنند.
3- محدود کردن حرکت جانبی مهاجمان
یکی از اهداف اصلی بخش‌بندی شبکه، جلوگیری از حرکت جانبی مهاجمان در شبکه است. حتی اگر یک بخش از شبکه مورد نفوذ قرار گیرد، مهاجم نمی‌تواند به بخش‌های دیگر دسترسی پیدا کند.
4- رویکرد اعتماد صفر (Zero Trust)
در تقسیم بندی شبکه، اصل اعتماد صفر اعمال می‌شود. یعنی هیچ بخشی به‌صورت پیش‌فرض به دیگر بخش‌ها اعتماد ندارد و دسترسی‌ها باید با احراز هویت و تأیید، مجاز شوند.
کاربرد بخش بندی شبکه
بخش‌بندی شبکه به دلیل توانایی آن در جداسازی ترافیک و منابع شبکه به بخش‌های کوچکتر، کاربردهای متنوعی دارد که به امنیت و کارایی بهتر سیستم‌های IT کمک می‌کند. موارد کاربرد آن عبارتند از:
شبکه وایرلس مهمان (Guest Wireless Network)
شرکت‌ها با استفاده از بخش‌بندی شبکه می‌توانند خدمات وای‌فای را به بازدیدکنندگان و پیمانکاران ارائه دهند بدون اینکه امنیت شبکه داخلی به خطر بیفتد. به این صورت که با ورود کاربران به شبکه با اعتبارنامه‌های مهمان، آن‌ها به یک میکروسگمنت محدود دسترسی پیدا می‌کنند که تنها به اینترنت متصل است و هیچ دسترسی دیگری ندارد.
دسترسی گروه‌های کاربری (User Group Access)
برای پیشگیری از نقض‌های امنیتی داخلی، شرکت‌ها می‌توانند هر بخش یا دپارتمان داخلی خود را به زیربخش‌هایی (Subnet) جداگانه تقسیم کنند. هر زیربخش شامل اعضای مجاز آن گروه و دسترسی‌های مورد نیازشان است. دسترسی بین این زیربخش‌ها به شدت کنترل می‌شود. به عنوان مثال، اگر کسی از بخش مهندسی بخواهد به زیربخش منابع انسانی دسترسی پیدا کند، یک هشدار فعال شده و تحقیقات لازم انجام می‌شود.
امنیت در ابر عمومی (Public Cloud Security)
در زیرساخت‌های ابر عمومی، ارائه‌دهندگان خدمات ابری مسئول امنیت زیرساخت هستند، اما مشتری مسئول امنیت سیستم‌عامل‌ها، پلتفرم‌ها، کنترل دسترسی، داده‌ها و محتواهای روی این زیرساخت است. با استفاده از بخش‌بندی، می‌توان اپلیکیشن‌ها را در محیط‌های ابر عمومی و ترکیبی از یکدیگر جدا و ایزوله کرد.
رعایت استاندارد PCI DSS
مدیران شبکه می‌توانند با Network Segmentation ، اطلاعات کارت اعتباری را در یک ناحیه امنیتی مجزا (Security Zone) ذخیره کنند و قوانینی تنظیم کنند که تنها حداقل ترافیک مجاز وارد این ناحیه شود و تمام ترافیک غیرمجاز به‌طور خودکار مسدود می‌شود. این نواحی جدا شده اغلب در شبکه‌های تعریف‌شده نرم‌افزاری (SDN) مجازی ایجاد می‌شوند که با فایروال‌های مجازی، رعایت استاندارد PCI DSS و بخش‌بندی قابل دستیابی است.
این کاربردها نشان می‌دهند که بخش‌بندی شبکه ابزاری کلیدی برای افزایش امنیت و مدیریت بهتر دسترسی در سازمان‌هاست.
7 مزیت Network Segmentation
تفکیک شبکه به عنوان یکی از استراتژی‌های مهم در امنیت سایبری و بهینه‌سازی عملکرد شبکه‌ها، کاربردهای گسترده‌ای در صنایع و سازمان‌های مختلف دارد. این روش با تقسیم شبکه به بخش‌های کوچکتر و کنترل‌شده، مزایای بسیاری از جمله افزایش امنیت، بهبود عملکرد و تسهیل مدیریت شبکه را فراهم می‌کند. در ادامه به برخی از کاربردهای تفکیک شبکه اشاره می‌کنیم.
1- افزایش امنیت داده‌ها
یکی از اصلی‌ترین کاربردهای تفکیک شبکه، افزایش امنیت است. با تفکیک بخش‌های مختلف شبکه، امکان کنترل دقیق‌تری بر ترافیک ورودی و خروجی فراهم می‌شود. برای مثال سازمان‌ها می‌توانند بخش‌های حیاتی مانند سیستم‌های مالی یا بخش‌های دارای داده‌های حساس را از سایر بخش‌ها جدا کرده و مانع از دسترسی غیرمجاز به این قسمت‌ها شوند. در صورت بروز حمله یا نفوذ، بدافزارها به راحتی نمی‌توانند به کل سیستم دسترسی پیدا کنند و تنها به یک بخش محدود می‌شوند.
2- پیشگیری از حرکت جانبی مهاجمان
تفکیک شبکه به جلوگیری از حرکت جانبی (Lateral Movement) مهاجمان در شبکه کمک می‌کند. اگر یک بخش از شبکه به خطر بیافتد، مهاجمان نمی‌توانند به‌راحتی از این بخش به سایر بخش‌ها منتقل شوند. این موضوع به‌ویژه برای سازمان‌های بزرگ که دارای سیستم‌های پیچیده و چندگانه هستند اهمیت دارد، زیرا از انتشار تهدیدات در سراسر شبکه جلوگیری می‌شود.
3- بهبود عملکرد و کاهش تراکم ترافیک
با تقسیم‌بندی شبکه به زیرشبکه‌های کوچکتر، تراکم ترافیک در شبکه کاهش یافته و عملکرد بهبود می‌یابد. این امر به‌ویژه برای کسب‌وکارهایی که به خدمات با ترافیک بالا مانند کنفرانس‌های ویدئویی، بازی‌های آنلاین و استریم رسانه‌ای وابسته هستند، اهمیت دارد. تفکیک شبکه به سازمان‌ها امکان می‌دهد که ترافیک را بهینه‌سازی کرده و از کاهش کیفیت خدمات جلوگیری کنند.
4- تسهیل انطباق با استانداردهای امنیتی
بسیاری از استانداردهای امنیتی و الزامات قانونی، نظیر استانداردهای PCI DSS در صنایع مالی، نیازمند کنترل دقیق و نظارت بر داده‌ها و ترافیک شبکه هستند. Network Segmentation به سازمان‌ها امکان می‌دهد تا بخش‌های مرتبط با داده‌های حساس را جدا کرده و فرآیند ارزیابی و نظارت بر آن‌ها را ساده‌تر کنند. این امر کمک می‌کند که سازمان‌ها با استانداردهای امنیتی و الزامات قانونی سازگاری بیشتری داشته باشند.
5- مدیریت و نظارت آسان‌تر بر ترافیک شبکه
تفکیک شبکه فرآیند مدیریت و نظارت بر ترافیک شبکه را تسهیل می‌کند. با تقسیم بندی شبکه به بخش‌های کوچکتر، سازمان‌ها می‌توانند به راحتی ترافیک هر بخش را به صورت جداگانه رصد کنند و به سرعت به فعالیت‌های مشکوک واکنش نشان دهند. این امر شناسایی تهدیدات و خطرات را آسان‌تر می‌کند و به تیم‌های امنیتی کمک می‌کند تا سریع‌تر و دقیق‌تر عمل کنند.
6- مدیریت دسترسی کاربران و دستگاه‌ها
با گسترش دورکاری و افزایش استفاده از دستگاه‌های شخصی (BYOD)، سازمان‌ها نیازمند مدیریت دقیق دسترسی کاربران و دستگاه‌ها به شبکه‌های خود هستند. تفکیک شبکه به سازمان‌ها امکان می‌دهد که دسترسی هر کاربر یا دستگاه را به بخش‌های خاصی محدود کنند. این امر نه تنها امنیت را افزایش می‌دهد، بلکه مدیریت شبکه را نیز آسان‌تر و کارآمدتر می‌کند.
7- تسهیل انتقال به فضای ابری و ترکیب محیط‌های چند ابری
در دنیای امروز، بسیاری از سازمان‌ها از محیط‌های ترکیبی و چند ابری استفاده می‌کنند. تفکیک شبکه به این سازمان‌ها کمک می‌کند که ارتباط بین مراکز داده محلی و محیط‌های ابری را مدیریت کرده و سطح دسترسی و امنیت در این محیط‌ها را بهبود دهند. با تفکیک دقیق بخش‌ها، سازمان‌ها می‌توانند اطمینان حاصل کنند که اطلاعات حساس به درستی محافظت شده و در عین حال دسترسی به منابع ابری برای کاربران مجاز فراهم است.
آنچه در مورد بخش بندی شبکه گفتیم
تفکیک شبکه به‌عنوان یک استراتژی پیشرفته در امنیت سایبری و بهینه‌سازی شبکه، نقش کلیدی در محافظت از داده‌ها، بهبود عملکرد و تسهیل مدیریت شبکه دارد. با تقسیم شبکه به بخش‌های کوچکتر و قابل کنترل، سازمان‌ها می‌توانند دسترسی به داده‌ها و منابع حساس را مدیریت کرده و از نفوذ تهدیدات به سایر بخش‌های شبکه جلوگیری کنند. این روش با کاهش سطح حمله، جلوگیری از حرکت جانبی مهاجمان و فراهم کردن نظارت دقیق بر ترافیک شبکه، به بهبود امنیت کلی سیستم‌ها کمک می‌کند.
تقسیم بندی شبکه برای انطباق با استانداردهای امنیتی، مدیریت دسترسی کاربران و دستگاه‌ها و بهینه‌سازی عملکرد در شبکه‌های پرازدحام، مزایای قابل‌توجهی دارد. از سوی دیگر، با گسترش کار از راه دور و افزایش استفاده از محیط‌های ترکیبی و چندابری، تفکیک شبکه به سازمان‌ها امکان می‌دهد که دسترسی‌ها را به‌صورت انعطاف‌پذیر و پویا کنترل و امنیت را در همه لایه‌های شبکه تضمین کنند.
در نهایت با استفاده از بخش بندی شبکه، سازمان‌ها نه تنها امنیت و کارایی شبکه‌ی خود را افزایش می‌دهند، بلکه مدیریت و نظارت بر بخش‌های مختلف شبکه نیز ساده‌تر می‌شود. این استراتژی سرمایه‌گذاری ارزشمندی برای حفاظت از دارایی‌های دیجیتال و پایداری در برابر تهدیدات سایبری محسوب می‌شود.
سوالات متداول
1. تفکیک شبکه چگونه به بهبود امنیت سازمان کمک می‌کند؟
تفکیک شبکه با تقسیم شبکه به بخش‌های کوچکتر و ایجاد محدودیت‌های دسترسی، مانع از حرکت جانبی مهاجمان در شبکه می‌شود. در صورت بروز حمله، دسترسی بدافزار یا مهاجم به دیگر بخش‌های شبکه دشوارتر می‌شود و خطر گسترش تهدیدات کاهش می‌یابد. این روش همچنین امکان نظارت دقیق‌تر بر ترافیک هر بخش را فراهم می‌کند و به تیم‌های امنیتی کمک می‌کند تهدیدات را سریع‌تر شناسایی کنند.
2. تفاوت تفکیک فیزیکی و منطقی شبکه چیست؟
در تفکیک فیزیکی، شبکه به بخش‌های فیزیکی مجزا مانند زیرشبکه‌های مستقل تقسیم می‌شود که نیازمند سخت‌افزار جداگانه‌ای مانند روتر و فایروال است. این روش امنیت بالاتری دارد اما هزینه‌برتر است. در تفکیک منطقی، از فناوری‌هایی مانند VLANها استفاده می‌شود که بدون نیاز به تجهیزات جدید، ترافیک را به زیرشبکه‌های منطقی هدایت می‌کنند. این روش انعطاف‌پذیرتر و کم‌هزینه‌تر است و به راحتی در زیرساخت‌های فعلی قابل پیاده‌سازی است.
3. چه نوع سازمان‌هایی بیشتر از تفکیک شبکه بهره می‌برند؟
همه سازمان‌ها، به‌ویژه شرکت‌هایی که دارای داده‌های حساس و محرمانه هستند، می‌توانند از تفکیک شبکه بهره ببرند. این روش برای سازمان‌های مالی، بهداشتی و شرکت‌هایی که ملزم به رعایت استانداردهای امنیتی خاص (مانند PCI DSS) هستند، بسیار مناسب است. همچنین کسب‌وکارهایی که با شبکه‌های پرازدحام و منابع پرمصرف (مانند ویدئوکنفرانس و استریم) سروکار دارند، با تفکیک شبکه می‌توانند به بهبود عملکرد سیستم‌های خود دست یابند.
