فضای سایبری چیست | آشنایی با لایه‌ها و اصطلاحات Cyberspace
همه چیز این جهان در دنیای مادی و فیزیکی خلاصه نمی‌شود! با پیشرفت تکنولوژی، بسیاری از اتفاقات روزمره دنیای ما، در یک فضای مجازی به نام «فضای سایبری» یا سایبر اسپیس (Cyberspace) رخ می‌دهند. این اتفاقات می‌توانند زندگی ما را به‌شدت تحت تأثیر قرار دهند و حتی مسیر سازمان‌ها و کسب‌وکارهای بزرگ را تغییر دهند. از این جهت آشنایی با مفهوم فضای سایبری بسیار مهم است. در این مقاله قصد داریم تا با پاسخ به سؤال فضای سایبری چیست، شما را با این مفهوم، لایه‌ها و اصطلاحات آن بیشتر آشنا کنیم. پس با ما همراه باشید.
فهرست محتوا
فضای سایبری چیست؟
فضای سایبری به دنیایی مجازی گفته می‌شود که با متصل کردن کامپیوترها، دستگاه‌های با قابلیت اتصال به اینترنت، سرورها، روترها و سایر مولفه‌هایی که زیرساخت اینترنت را شکل می‌دهند پدید می‌آید. فضای مجازی، برخلاف خود اینترنت، موجودیتی است که توسط این پیوندها پدید می‌آید.
اصطلاح فضای مجازی اولین بار توسط ویلیام گیبسون نویسنده کانادایی آمریکایی در سال 1982 در داستانی که در مجله Omni منتشر شد و سپس در کتاب Neuromancer به شکل گسترده از آن استفاده شد رواج پیدا کرد. گیبسون در این رمان علمی تخیلی، فضای مجازی را برآیند شکل‌گیری شبکه‌ای رایانه‌ای در جهانی مملو از موجودات هوشمند مصنوعی تعبیر کرد.
در فرهنگ رایج دهه 90 میلادی، فضای مجازی به عنوان یک اصطلاح کلی برای توصیف مکانی در نظر گرفته شد که مردم هنگام استفاده از اینترنت برای تعامل با یکدیگر از آن استفاده می‌کردند. این مکان محلی است که بازی‌های آنلاین در آن انجام می‌شود، اتاق‌های گفت‌وگو، پیام‌رسان‌های فوری و شبکه‌های اجتماعی در آن قرار دارند. اگر این نظریه را ملاک قرار دهیم، وب‌سایت‌های ارائه‌دهنده بازی‌های آنلاین، اتاق‌های گفت‌وگو و شبکه‌های اجتماعی منشا شکل‌گیری این مفهوم هستند.
فضای مجازی با ظهور پدیده‌های نوظهور دیگری مثل شبکه‌های اجتماعی و وبلاگ‌ها در اواخر قرن بیست‌ویکم به مکانی مهم برای تبادل نظرهای عمومی، اجتماعی و سیاسی تبدیل شد. معمولا بلاگ‌ها توسط افرادی ساخته می‌شوند که عقاید شخصی خود را می‌نویسند و غالباً به معرفی وب‌سایت‌هایی می‌پردازند که به آنها علاقه دارند. با ظهور گسترده نرم‌افزار‌های وبلاگ‌سازی، حتی افرادی که با توسعه وب آشنا نیستند موفق شدند وبلاگ‌های خود را ایجاد کنند.
لایه‌های فضای سایبری
فضای مجازی یک دامنه جهانی در یک محیط اطلاعاتی متشکل از شبکه‌ها و زیرساخت‌های فناوری اطلاعات مثل اینترنت، شبکه‌های ارتباطی راه دور، سیستم‌های رایانه‌ای، پردازنده‌ها، کنترل‌کننده‌ها و… است. فضای مجازی را می‌توان در قالب سه لایه (فیزیکی، منطقی و اجتماعی) و متشکل از پنج مولفه (جغرافیایی، شبکه فیزیکی، شبکه منطقی، پرسونای سایبری و پرسونای کلی) توصیف کرد. توصیف هر یک از این مولفه‌ها به شرح زیر است:
فیزیکی: لایه فیزیکی شامل مولفه جغرافیایی و شبکه فیزیکی است. مولفه جغرافیایی موقعیت فیزیکی عناصر شبکه را نشان می‌دهد. از منظر مولفه جغرافیایی جنبه‌های فیزیکی باید با یکدیگر در ارتباط باشند تا امکان تعامل با افرادی که در کشورها یا قاره‌های دیگر زندگی می‌کنند فراهم شود. مولفه شبکه فیزیکی، شامل تمامی سخت‌افزارها و زیرساخت‌هایی (سیمی، بی‌سیم و نوری) است که از شبکه و اتصالات فیزیکی (سیم، کابل، فرکانس رادیویی، روتر، سرور و رایانه) پشتیبانی می‌کند.
منطقی: لایه منطقی شامل مولفه شبکه منطقی است که ماهیت فنی دارد و شامل اتصالات منطقی بین گره‌های شبکه است. به هر دستگاهی که به شبکه متصل باشند گره نام دارد مثل رایانه، دستیارهای شخصی دیجیتال، تلفن‌های همراه یا سایر وسایل شبکه. در شبکه مبتنی بر پروتکل اینترنت (IP) یک گره هر دستگاهی است که یک آدرس آی‌پی دارد.
اجتماعی: لایه اجتماعی شامل جنبه‌های انسانی و شناختی است و شامل مولفه پرسونای (شخصیت) سایبری و پرسونای واقعی افراد است. مولفه پرسونای سایبری شامل اطلاعاتی است که برای شناسایی یا تعیین هویت یک فرد در شبکه استفاده می‌شود (آدرس ایمیل، آدرس آی‌پی رایانه، شماره تلفن همراه و سایر موارد). مولفه پرسونا به ماهیت واقعی افراد در شبکه اشاره دارد. یک فرد می‌تواند صاحب چند شخصیت سایبری باشد (به عنوان مثال حساب‌های ایمیلی مختلف در رایانه‌های مختلف. پس یک شخص واقعی می‌تواند حساب‌های کاربری مختلفی در فضای سایبری داشته باشد.
اصطلاحات فضای سایبری
فضای سایبری متشکل از میلیاردها اصطلاح کوچک و بزرگی است که هر یک تعاریف و معنای خاص خود را دارند. با این‌حال برخی از آنها کاربرد گسترده‌ای داشته و شناخته شده‌تر هستند. در ادامه برخی از اصطلاحات فضای سایبری را به شما معرفی می‌کنیم:
امنیت سایبری (Cybersecurity)
به مجموعه اقداماتی که برای حفاظت از سیستم‌ها، شبکه‌ها و داده‌ها در برابر حملات دیجیتال انجام می‌شود، امنیت سایبری گفته می‌شود. امنیت سایبری در جلوگیری از سرقت اطلاعات و حفظ حریم خصوصی کاربران بسیار مهم است و یکی از اصلی‌ترین عوامل تداوم کسب‌وکارهای آنلاین به‌شمار می‌آید. در مقاله امنیت سایبری چیست می‌توانید با این مفهوم و انواع آن بیشتر آشنا شوید.
اینترنت اشیا (Internet of Things – IoT)
شبکه‌ای از دستگاه‌های فیزیکی متصل به اینترنت که داده‌ها را جمع‌آوری و با هم تبادل می‌کنند، اینترنت اشیا نام دارد. IoT شامل ابزارهایی مانند حسگرها، لوازم خانگی هوشمند، خودرو و… می‌شود. رعایت اصول امنیتی در هنگام استفاده از این دستگاه‌ها به‌دلیل آسیب‌پذیری بالای آنها در برابر حملات سایبری، حیاتی‌ست.
رایانش ابری (Cloud Computing)
یکی دیگر از اصطلاحات فضای سایبری، رایانش ابری یا کلاد کامپیوتینگ است. این فناوری امکان ذخیره‌سازی و دسترسی به اطلاعات را در سرورهای خارجی فراهم می‌آورد و نقش زیادی در صرفه‌جویی در هزینه‌ها دارد. استفاده از فناوری رایانش ابری، مستلزم امنیت قوی برای حفاظت از اطلاعات است.
رمزنگاری (Encryption)
رمزنگاری در انتقال داده‌ها و ذخیره‌سازی امن آنها کاربرد زیادی دارد و به فرآیند تبدیل داده‌ها به شکلی غیرقابل خواندن برای حفاظت از آنها در برابر دسترسی‌های غیرمجاز گفته می‌شود. در فضای سایبری، استفاده از الگوریتم‌های رمزنگاری قوی فوق‌العاده اهمیت دارد.
اینترنت تاریک (Dark Web)
بخشی از اینترنت که فقط از طریق مرورگرهای خاص قابل دسترسی است و اغلب برای فعالیت‌های ناشناس استفاده می‌شود. اینترنت تاریک می‌تواند بستری برای فعالیت‌های مخرب باشد و نظارت بر آن یکی از چالش‌های فضای سایبری است.
هویت دیجیتال (Digital Identity)
مجموعه اطلاعاتی که باعث شناخته‌شدن یک فرد یا سازمان در فضای سایبری می‌شود، هویت دیجیتال می‌شود. نام کاربری، رمز عبور، اثر انگشت و سایر اطلاعات بیومتریک در این دسته از اطلاعات قرار دارند.
جعل عمیق (Deepfake)
جعل عمیق به ویدئوها یا صداهای جعلی ساخته شده با هوش مصنوعی گفته می‌شود که برای فریب کاربران ایجاد شده‌اند. در فضای سایبری، استفاده از این روش برای کلاهبرداری اینترنتی یا انتشار اطلاعات نادرست، بسیار رایج است. تشخیص دیپ‌فیک نیازمند ابزارهای امنیت سایبری پیشرفته است.
تهدید داخلی (Insider Threat)
خطری که از کارکنان یا افراد داخلی سازمان با دسترسی به سیستم‌ها ایجاد می‌شود. تهدید داخلی ممکن است عمدی یا سهوی باشد. برای جلوگیری از آن، نظارت بر کارکنان و آموزش آنها ضروری است.
امنیت برنامه‌های وب (Web Application Security)
در فضای سایبری، برنامه‌های تحت وب نیز در معرض خطراتی مانند تزریق SQL یا XSS قرار دارند. به مجموعه اقداماتی که از برنامه‌های وب در برابر این تهدیدات محافظت می‌کند، امنیت برنامه‌های وب گفته می‌شود.
از دیگر اصطلاحات فضای سایبری می‌توان به بدافزار، فیشینگ، فایروال، احراز هویت دومرحله‌ای، شبکه خصوصی مجازی، دیتاسنتر، اینترنت، شبکه تعریف‌شده توسط نرم‌افزار، فناوری بلاکچین و میلیون‌ها اصطلاح دیگر اشاره کرد.
سؤالات رایج کاربران درباره فضای سایبری
1- چرا فضای سایبری مهم است؟
فضای سایبری زیرساخت ارتباطات، تجارت و خدمات دیجیتال را تشکیل می‌دهد. از بانکداری آنلاین تا شبکه‌های اجتماعی، زیرمجموعه این فضا هستند و زندگی مدرن بشر را می‌سازند.
2- فضای سایبری چگونه کار می‌کند؟
فضای سایبری از شبکه‌های به‌هم‌پیوسته، سرورها و دستگاه‌های مختلف تشکیل شده است که داده‌ها را از طریق پروتکل‌های دیجیتال منتقل می‌کنند. این محیط پویا امکان برقراری ارتباط، ذخیره‌سازی و پردازش داده‌ها را فراهم می‌کند.
3- بزرگترین چالش فضای سایبری چیست؟
امنیت سایبری را می‌توان به‌عنوان بزرگترین چالش فضای سایبر در نظر گرفت.
4- چگونه می‌توان فضای سایبر را ایمن کرد؟
استفاده از رمزنگاری، فایروال، به‌روزرسانی نرم‌افزارها و احراز هویت دومرحله‌ای فضای سایبر را ایمن‌تر می‌کند. همچنین آموزش کاربران و نظارت مستمر بر کارمندان سازمان‌ها برای حفاظت از فضای سایبری مهم است.
آنچه در پاسخ به سؤال فضای سایبری چیست ارائه دادیم
در این مقاله سعی کردیم در پاسخ به سؤال «فضای سایبری چیست» به شما کمک کنیم. در این راستا ابتدا این مفهوم را به شما معرفی کردیم و سپس لایه‌های فضای سایبری را مورد بررسی قرار دادیم. همچنین برخی از رایج‌ترین اصطلاحات فضای سایبری را به شما ارائه دادیم. آشنایی با مفهوم فضای سایبری برای درک اهمیت امنیت سایبری ضروری‌ست و به شما در حفاظت از کسب‌وکارتان کمک زیادی می‌کند. درصورت نیاز به خدمات امنیت شبکه می‌توانید با شماره 8363-021 تماس بگیرید؛ کارشناسان ما در کنار شما هستند.
خلاصه این مقاله
فضای سایبری، دنیایی مجازی است که با اتصال دستگاه‌ها و زیرساخت‌های اینترنتی شکل می‌گیرد و زندگی روزمره و کسب‌وکارها را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد. آشنایی با این فضا و راه‌حل‌های حفاظت از آن بسیار حیاتی است. برای ایمن‌سازی این محیط، اقدامات عملی متعددی ضروری است. امنیت سایبری شامل مجموعه‌ای از تدابیر برای حفاظت از سیستم‌ها و داده‌ها در برابر حملات دیجیتال است. استفاده از رمزنگاری قوی برای حفاظت از اطلاعات هنگام انتقال و ذخیره‌سازی، و پیاده‌سازی فایروال‌ها برای کنترل ترافیک شبکه از جمله این اقدامات است. همچنین، به‌روزرسانی مداوم نرم‌افزارها و فعال‌سازی احراز هویت دومرحله‌ای، به افزایش امنیت کمک می‌کند. در زمینه اینترنت اشیا و رایانش ابری، رعایت اصول امنیتی و استفاده از تدابیر حفاظتی قوی الزامی است. آموزش کاربران و نظارت مستمر بر فعالیت‌های کارکنان سازمان‌ها نیز برای پیشگیری از تهدیدات داخلی و مقابله با چالش‌هایی مانند جعل عمیق و حملات برنامه‌های وب، بسیار مهم است. این اقدامات جمعی، فضای سایبری را ایمن‌تر و قابل اعتمادتر می‌سازند.
