بررسی علل قطعی شبکه و روش‌های رفع آن

قطعی شبکه باعث قطع و ایجاد اختلال در اتصال به شبکه می‌شود و می‌تواند روی فعالیت‌های آنلاین شما تأثیر بگذارد. عوامل مختلفی باعث قطعی شبکه می‌شوند که فارغ از جزیی یا کلی بودن آن‌ها، ممکن است خسارت‌های جبران‌ناپذیری به کارها و فعالیت‌هایتان وارد کند. اگر قطعی شبکه را تجربه کرده‌اید و به دنبال راهکارهای رفع و پیشگیری از بروز مجدد آن هستید، توصیه می‌کنیم این مقاله فالنیک را تا انتها بخوانید.

اگر در حال خواندن این مقاله هستید، به‌طور قطع از اهمیت کیفیت شبکه در فضای کسب‌وکارتان اطلاع دارید و به دنبال راهی مطمئن برای تضمین سرعت و امنیت آن می‌گردید. راه‌حل ساده رفع این دغدغه شما بهره‌مندی از خدمات پشتیبانی شبکه فالنیک است تا یکبار برای همیشه خیالتان را از کیفیت و ثبات شبکه سازمان‌تان راحت کنید.

قطعی شبکه (network outage) چیست؟

قطعی شبکه به وضعیتی گفته می‌شود که در آن ارتباط بین دستگاه‌ها یا کاربران در شبکه قطع می‌شود. به عبارت دیگر قطعی شبکه می‌تواند عدم دسترسی به اینترنت، سرورها یا خدمات آنلاین را به‌همراه داشته باشد. این مشکل می‌تواند به دلیل عوامل مختلفی مانند خرابی سخت‌افزار، مشکلات نرم‌افزاری، حملات سایبری یا حتی اختلالات طبیعی آب‌وهوایی رخ دهد. وقتی شبکه قطع می‌شود، کاربران نمی‌توانند به منابع یا خدمات دسترسی پیدا کنند که این مسئله اختلال در کارها و کاهش بهره‌وری را در پی دارد.

برای آشنایی بیشتر با سایر مشکلات شبکه، مطالعه مقاله عیب یابی شبکه کامپیوتری را پیشنهاد می‌کنیم.

10 علت رایج قطعی شبکه چیست؟

همان‌طورکه گفتیم قطعی شبکه علل مختلفی دارد که در ادامه به‌طور مفصل به آن‌ها می‌پردازیم؛

1.      مشکلات نرم‌افزاری

مشکلات نرم‌افزاری از جمله دلایل رایج قطعی شبکه (network outage) هستند که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم:

• قدیمی بودن پچ و خطاها یا آسیب‌پذیری‌های موجود در نرم افزار شبکه؛ استفاده از نسخه‌های قدیمی نرم‌افزار با پچ‌های اعمال نشده، باعث می‌شود سیستم در برابر حملات سایبری و خطاهای نرم‌افزاری آسیب‌پذیر شود.
• تنظیم حداکثر اندازه برای بسته‌های داده (MTU size) خیلی زیاد یا خیلی کم باعث تقسیم شدن آن‌ها به قطعات کوچک‌تر می‌شود و سرعت شبکه کاهش پیدا می‌کند.
• پیکربندی نادرست اندازه بخش‌های داده (TCP MSS)، منجر به مشکلاتی در نحوه انتقال داده‌ها از طریق شبکه، به‌خصوص در اتصالات خاصی مانند «Virtual Private Network» می‌شود.
• اگر شبکه حلقه‌هایی (Spanning Tree Loop) ایجاد کند، داده‌ها به‌طور بی‌پایان در گردش می‌مانند که باعث کاهش سرعت  یا قطعی شبکه می‌شود.
• مسیرهای شبکه (Routing) با پیکربندی نادرست باعث از بین رفتن داده‌ها یا مسیرهای طولانی‌تری می‌شوند و شبکه را کند یا از دسترس خارج می‌کنند.
• برچسب‌گذاری نادرست «VLAN/QinQ Tagging» جریان ترافیک را مختل می‌کند و باعث قطعی شبکه می‌شود.
• وقتی داده‌ها مسیرهای طولانی‌تر یا ناکارآمدی (Suboptimal Paths) را از طریق شبکه طی می‌کنند، باعث تاخیر در شبکه می‌شود. برای مثال اگر تمام ترافیک به سمت یک مسیر خاص هدایت شود و آن مسیر با مشکل مواجه شود، ممکن است کل شبکه از کار بیفتد.
• تنظیمات نادرست (Parameters Set) مانند آدرس‌های IP یا DNS باعث می‌شود دستگاه‌ها نتوانند به‌درستی متصل شوند یا به‌درستی کار کنند.
• تجهیزات شبکه‌ای که دیگر به‌روزرسانی یا پشتیبانی نمی‌شوند، منجر به بروز خطرات امنیتی یا خرابی می‌شوند.
• نرم‌افزار قدیمی یا معیوب باعث نقص یا آسیب‌پذیری‌های امنیتی در دستگاه‌های متصل به شبکه می‌شود.

2.      مشکلات سخت‌افزاری

دلایل سخت‌افزاری قطعی شبکه عبارتند از:

• تجهیزاتی که دیگر توسط سازنده پشتیبانی یا به‌روز نمی‌شوند.
• نرم‌افزار قدیمی نصب شده روی سخت افزار (Outdated firmware) که می‌تواند باعث نقص یا آسیب‌پذیری‌های امنیتی شود.
• خطاهای نرم‌افزار داخلی سیستم که باعث ایجاد مشکل در عملکرد یا اتصال به شبکه ‌می‌شوند؛ برای مثال، اگر درایور شبکه معیوب باشد می‌تواند منجر به خرابی کارت شبکه شود.
• اجزای سخت افزاری اصلی مانند کارت‌های شبکه یا فرستنده و گیرنده (transceivers)، به دلیل قدیمی بودن یا نقص دچار خرابی ‌شوند.
• تجهیزات به دلیل استفاده نادرست یا بر حسب اتفاق آسیب ‌بینند.
• منبع تغذیه ناپایدار یا ناکافی باعث از کار افتادن یا راه‌اندازی مجدد دستگاه‌ها به‌طور ناگهانی می‌شود.
• اگر دستگاه‌ها به دلیل سرمایش ناکافی، بیش از حد داغ ‌شوند، منجر به خاموش شدن سیستم و قطعی شبکه می‌شود.
• وقتی دستگاه‌ها بیش از حد کار ‌کنند و از قدرت پردازنده یا حافظه بیش‌ازحد درگیر باشد، منجر به کندی یا قطعی شبکه می‌شود.
• آسیب عمدی به تجهیزات توسط افراد، خاموشی و قطعی شبکه را در پی دارد.

3.      اشتباهات کاربر

بسیاری از مواقع آنچه باعث قطعی شبکه می‌شود، اشتباهات و خطاهای کاربر هنگام کار با سیستم است مانند:

• پیکربندی و راه‌اندازی نادرست دستگاه‌های متصل به شبکه می‌تواند منجر به قطعی شبکه شود.
• تنظیمات نادرست شبکه به‌طور حتم در قطعی شبکه تأثیرگذار است.
• زمانی که تغییرات پیکربندی ایجاد شده در شبکه ذخیره نمی‌شوند؛ یعنی دستگاه‌های متصل به شبکه همچنان براساس تنظیمات قبلی کار می‌کنند و تنظیمات اعمال‌شده جدید را شناسایی نمی‌کنند که این مسئله باعث قطعی شبکه می‌شود.
• وقتی کابل‌ها به پورت‌های اشتباه وصل شوند در شبکه اختلال ایجاد می‌شود.
• قطع تصادفی کابل اشتباه، باعث قطعی شبکه می‌شود.
• ایجاد تغییراتی در تنظیمات شبکه که ناخواسته باعث مشکلات دیگری از جمله قطعی شبکه می‌شود.

4.      مشکلات مربوط به برق

اختلالاتی که منشأ آن اتصالات برقی است سبب قطعی شبکه می‌شوند از جمله:

• پریدن فیوز برق، سوختن فیوز یا اتصال کوتاه
• قطعی برق
• نوسانات ولتاژ
• ولتاژ جریان کم یا ناکافی
• ورودی برق اشتباه یا کابل برق اشتباه
• باتری ناکافی یا UPS/اینورتر معیوب
• مشکلات الکتریکی یک دستگاه که باعث از کار افتادن دستگاه دیگر می‌شود.

5.      تراکم ترافیک شبکه

اشتراک بیش از حد پهنای باند توسط تعداد زیاد کاربران یا دستگاه‌های مختلف، شبکه را به‌شدت مشغول می‌کند و می‌تواند منجر به قطعی آن شود. به‌طور کلی دلایلی که باعث ازدحام شبکه می‌شوند عبارتند از:

• اشتراک بیش از حد پهنای باند چندین مشتری/کاربر روی یک لینک
• افزایش ناگهانی ترافیک
• لینک با پهنای باند کم
• لینک قدیمی که برای مدت طولانی ارتقا (Upgrade) پیدا نکرده است.
• DDoS حجم زیادی از ترافیک شبکه را تحت الشعاع قرار می‌دهد و باعث کاهش سرعت یا غیرقابل دسترس شدن آن می‌شود.

6.      آسیب فیزیکی

طبیعی است که هرگونه آسیب فیزیکی به سیستم و تجهیزات شبکه در نهایت به قطعی آن منجر می‌شود, برای مثال:

• پیچ‌خوردگی، مستهلک شدن، سوختگی یا پارگی کابل‌ها‌ یا سیم‌ها
• قرارگیری تجهیزات در محفظه ناامن
• قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی
• خیس شدن تجهیزات

7.      وضعیت آب و هوایی

وضعیت آب‌ و هوایی نامناسب، می‌تواند از طریق رطوبت، سرد و گرم شدن ناگهانی، صاعقه و… زیرساخت‌های شبکه را تحت تأثیر قرار دهد؛

• ورود آب باران به داخل تجهیزات
• رعد و برق و برخورد صاعقه با تجهیزات
• یخ‌زدگی یا سرمای بیش‌ازحد تجهیزات در هوای برفی
• قرار گرفتن تجهیزات در معرض نور شدید خورشید و گرما

8.      مشکلات طراحی

مشکلات طراحی در شبکه به نقص یا ضعف در ساختار یا برنامه‌ریزی شبکه اشاره دارد که در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• تک نقطه خرابی (Single Point of Failure): اگر یکی از بخش‌های ضروری شبکه از کار بیفتد، هر آنچه به آن متصل است، خراب می‌شود.
• انتخاب مسیر غیر بهینه (منطقی یا فیزیکی): وقتی داده‌ها مسیرهای ناکارآمدی را طی می‌کنند که باعث تأخیر یا ازدحام شبکه می‌شود.
• نداشتن بکاپ (Backup) در صورت لزوم: هنگامی که بکاپ وجود نداشته باشد و مشکلی در سیستم رخ ‌دهد، قطعی‌های طولانی شبکه را به همراه خواهد داشت.
• استفاده از سخت‌افزار قدیمی یا بی‌کیفیت: احتمال قطعی شبکه در صورت استفاده از تجهیزات قدیمی یا بی‌کیفیت افزایش پیدا می‌کند.
• انتخاب دستی به جای خودکار یا پشتیبان‌گیری (auto failover and backup): به کارگیری بازیابی دستی به جای سیستم‌های خودکار، بازیابی خدمات را هنگام خرابی کُند می‌کند

9.      مشکلات امنیتی

مشکلات امنیتی به مواردی در یک شبکه اشاره دارد که اجازه دسترسی غیرمجاز یا اقدامات مخربی مانند هک، ورود بدافزار یا سرقت داده را می‌دهد. چنین مشکلاتی ممکن است قطعی شبکه را به همراه داشته باشد:

• حمله DDoS: حجم بالای ترافیک، منابع شبکه را تحت تأثیر قرار می‌دهد و خدمات‌ شبکه را کند یا از دسترس خارج می‌کند.
• بدافزار، ویروس، بات‌نت یا سایر کدهای مخرب: نرم‌افزارهای مخربی مانند بدافزارها، ویروس‌ها و… که به دستگاه‌ها آسیب می‌زند یا کنترل آن‌ها را در اختیار می‌گیرند یا داده‌ها را می‌دزدند.
• حملات سایبری: مجرمان سایبری از طریق نقاط آسیب‌پذیر شبکه، آن را اشغال می‌کنند تا برای سرقت یا تخریب اطلاعات به سیستم نفوذ کنند.

• حمله فیشینگ با دسترسی غیرمجاز: پیام‌های جعلی که باعث فریب کاربران شده و ناخواسته به هکرها مجوز ورود به شبکه را می‌دهند.

10.      مجموعه‌ای از مسائل فنی و غیرفنی

در انتها باید بگوییم همیشه یکی از مشکلاتی که پیش‌تر گفته شد اتفاق نمی‌افتد، گاهی مجموعه‌ای آن‌ها می‌تواند به‌طور هم‌زمان رخ دهد و یا بروز مشکلی، مشکلات و دردسرهای بعدی را به وجود آورد. به همین خاطر بهتر است هرگاه دچار قطعی شبکه شدید، کلیه موارد را بررسی کنید و بعد برای برطرف کردن آن‌ها اقدامات لازم را انجام دهید.

12 راهکار رفع قطعی شبکه

تا اینجا به‌طور کامل از دلایل قطعی شبکه مطلع شدید. در این بخش نوبت به ارائه راهکارهایی می‌رسد که بتوانید این مشکل را برطرف کنید یا از بروز مجدد آن جلوگیری کنید.

1.      بررسی تجهیزات سخت‌افزاری

• تجهیزات و قطعات شبکه، مانند سرورها، روترها و سوییچ‌ها را به‌طور منظم چک کنید تا از سلامت آن‌ها اطمینان حاصل کنید.
• قطعات معیوب یا قدیمی را شناسایی و در صورت نیاز تعویض کنید.
• برای جایگزینی دوره‌ای قطعات و تجهیزات قدیمی برنامه‌ریزی کنید.

2.      به‌روزرسانی نرم‌افزار

• سیستم‌عامل‌ها و نرم‌افزارهای شبکه را به‌طور مداوم به‌روز نگه دارید تا از پچ‌های امنیتی و بهینه‌سازی‌های جدید بهره‌مند شوید.
• برای نرم‌افزارهای حیاتی شبکه قابلیت به‌روزرسانی خودکار یا دوره‌ای را فعال کنید تا از بروز مشکلات ناشی از نسخه‌های قدیمی جلوگیری شود.

3.      تنظیم مجدد پیکربندی

• پیکربندی شبکه را به‌طور دوره‌ای بازبینی و از صحت تنظیمات اطمینان حاصل کنید.
• تنظیمات نادرست را شناسایی و اصلاح کنید تا از تداخل و مشکلات عملکردی جلوگیری شود.
• برای جلوگیری از اشتباهات انسانی، فرآیندهای خودکار پیکربندی را در شبکه پیاده‌سازی کنید.

4.      استفاده از پشتیبانی فنی

• در مواقع بروز مشکلات پیچیده از خدمات پشتیبانی حرفه‌ای استفاده کنید.
• برای دسترسی سریع به پشتیبانی 24/7 برنامه‌ریزی کنید تا در مواقع بحرانی از زمان قطعی کاسته شود.
• از خدمات مانیتورینگ و نگهداری ارائه‌دهندگان پشتیبانی برای اطمینان از سلامت سیستم‌ها استفاده کنید.

5.      نظارت بر ترافیک

• از ابزارهای نظارت بر ترافیک شبکه استفاده کنید تا تغییرات ناگهانی و ازدحام شبکه شناسایی شوند.
• ترافیک مشکوک یا حملات DDoS را شناسایی و به‌سرعت برطرف کنید.
• تحلیل دوره‌ای الگوهای ترافیکی به شما کمک می‌کند تا قبل از بروز مشکل، ظرفیت‌های شبکه را افزایش دهید.

6.      آزمون تحمل بار

• شبکه را به‌صورت دوره‌ای تحت آزمون‌های سنگین، تست کنید تا نقاط ضعف آن شناسایی شود.
• از تست‌های فشار برای سنجش توان پردازشی و پهنای باند شبکه استفاده کنید.
• آزمایش‌ تحمل بار به شما کمک می‌کند تا قبل از افزایش حجم کاربران یا ترافیک، زیرساخت شبکه را ارتقا دهید.

7.      آموزش و نظارت بر عملکرد کاربران

• آموزش دوره‌ای کارکنان برای جلوگیری از اشتباهات احتمالی در تنظیمات شبکه
• استفاده از ابزارهای خودکارسازی برای کاهش خطاهای دستی
• ایجاد پروتکل‌های پشتیبان‌گیری (Backup) منظم از تنظیمات شبکه

8.      تأمین به برق

• نصب دستگاه‌های UPS برای تأمین برق اضطراری
• استفاده از تجهیزات با قابلیت مدیریت نوسانات برق
• تهیه ژنراتور برای پشتیبانی در صورت قطعی طولانی‌مدت برق

9.      تقویت سیستم امنیتی

• پیاده‌سازی پروتکل‌های امنیتی قوی مانند Firewall و Virtual Private Network
• استفاده از احراز هویت دو مرحله‌ای برای دسترسی به شبکه
• به‌روزرسانی منظم نرم‌افزارها و نصب پچ‌های امنیتی برای جلوگیری از حملات سایبری

10.  بهبود و به‌روز نگه داشتن طراحی شبکه

• ایجاد «Redundancy» یا تکرارپذیری در طراحی شبکه برای جلوگیری از نقاط بحرانی شبکه
• استفاده از مسیرهای متعدد برای ترافیک شبکه به‌منظور کاهش فشار بر یک نقطه
• طراحی اصولی و آینده‌نگر برای نیازهای آتی شبکه

11.  حفاظت در برابر تغییرات آب و هوایی

• محافظت از تجهیزات حیاتی شبکه در برابر شرایط جوی نامساعد
• استفاده از تجهیزات مقاوم به رطوبت و گرما
• برنامه‌ریزی برای مسیرهای پشتیبان در صورت اختلال در خطوط اصلی

12.  ایجاد مستندات

• تمامی تنظیمات شبکه و تغییرات انجام‌شده را به‌صورت دقیق مستندسازی کنید تا در صورت نیاز به بازگشت به نسخه‌های قبلی یا رفع مشکل، به‌راحتی به آن‌ها دسترسی داشته باشید.
• راهکارهای ارائه‌شده و مراحل عیب‌یابی را ثبت کنید تا تیم‌های پشتیبانی بتوانند به‌سرعت اقدامات لازم را انجام دهند.
• مستندسازی منظم به بهبود فرآیندهای آتی و کاهش زمان قطعی کمک می‌کند.

آنچه درباره قطعی شبکه در این مقاله خواندید

در این مقاله فالنیک سعی کردیم به کلیه مسائلی از قبیل مشکلات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری، ازدحام شبکه، مشکلات طراحی، مسائل امنیتی و… که منجر به قطعی شبکه (network outage) می‌شوند، بپردازیم. درک علل قطعی شبکه، به سازمان‌ها در شناسایی نقاط ضعف زیرساخت‌های شبکه و بهبود و تقویت آن کمک می‌کند.