دیتاسنتر چیست؟ چه انواعی دارد و چه تجهیزاتی در آن استفاده می‌شوند؟

با گسترش استفاده از فناوری اطلاعات و وابستگی روزافزون کسب‌وکارها به سیستم‌های دیجیتال، نیاز به زیرساختی متمرکز برای پردازش، ذخیره‌سازی و مدیریت داده‌ها بیش از گذشته احساس می‌شود. سازمان‌ها برای ارائه پایدار خدمات، حفظ امنیت اطلاعات و مدیریت حجم بالای داده‌ها به راهکاری قابل اعتماد نیاز دارند. در این میان، دیتاسنتر به‌عنوان بخش اصلی زیرساخت فناوری اطلاعات، نقش مهمی در پشتیبانی از سرویس‌ها و فعالیت‌های دیجیتال ایفا می‌کند و به همین دلیل طراحی و اجرای دیتا سنتر با رعایت استانداردها، بسیار اهمیت دارد. در این مقاله ضمن پاسخ دادن به سؤال دیتاسنتر چیست، شما را با انواع، کاربردها و تجهیزات آن آشنا می‌کنیم. با فالنیک (ایران اچ پی) همراه باشید.

دیتاسنتر چیست؟

مراکز ویژه و مخصوص نگهداری سرورهای مختلف را مرکز داده یا Data Center می‌گویند. 

تعریف بسیار ساده از مراکز داده عبارت است از: محلی بزرگ که تعداد زیادی رک و سرور و تجهیزات شبکه و مشتقات شبکه اعم از کابل و سوئیچ و غیره در آن قرار گرفته که تمامی آنها به اینترنت پرسرعت و برق اضطراری متصل هستند. در کنار این تعریف ساده نیاز به استانداردهای بسیار دقیقی برای راه اندازی مراکز داده وجود دارد که خارج از بحث این مقاله است. همچنین دیتاسنتر مکان فیزیکی برای سازمان‌ها و شرکت‌هاست تا برنامه‌ها و اطلاعاتشان را در آن قرار دهند و ذخیره کنند.

به طور کلی، مرکز داده به مجموعه ای از سرویس‌دهنده ها، زیرساخت های ارتباطی، امنیتی و تجهیزات الکترونیکی گفته می‌شود که برای ارائه، نگهداری و پشتیبانی از سرویس‌های تحت شبکه (اینترنت، اینترانت، اکسترانت) استفاده می‌شود. همچنین دیتاسنترها می‌توانند اینترنت پرسرعت در اختیار کاربران قرار دهند.

انواع دیتاسنتر

در کل شرکت‌ها برای نگهداری اطلاعات واحد IT خود نیازمند بستر و زیرساختی قابل اعتماد و ایمن هستند تا عملیات شرکت دچار اختلال نشود. راهکار مناسب برای این منظور استفاده از مراکز داده است. مراکز داده با وسعتی که دارند، پتانسیل تامین بسیاری خدمات و سرویس‌ها را برای ارایه به کاربران دارند. انواع دیتاسنتر با هزینه‌های متفاوت وجود دارد: انواع سنتی و گرانقیمت و انواع جدیدتر و ارزان‌تر. در ادامه می‌خواهیم 5 دسته خدمات دیتاسنتر را به شما معرفی کنیم.

1. دیتاسنتر سازمانی

دیتاسنتر انترپرایزی یا آن‌سایت، دیتاسنتری است که اغلب ما می‌شناسیم. بسیاری شرکت‌ها در دنیا دیتاسنترشان را در فضا و محوطه شرکت می‌سازند و در صورت نیاز قابلیت توسعه هم دارد. مزیت آن این است که عیب یابی و نگهداری آن آسان است، کارایی بالاست چون در محل شرکت بنا شده، امنیت دارند و کنترل و مدیریت آن توسط شرکت انجام می‌شود. البته بنا کردن دیتاسنتر سازمانی، هزینه هنگفتی به همراه دارد و توجه داشته باشید که هزینه برق را هم باید در نظر گرفت.

همان طور که گفتیم، از معایب Enterprise Datacenter این است که هزینه زیادی دارد و منابع بسیاری لازم است: منابع تغذیه قابل اطمینان، سیستم خنک کننده، شبکه بزرگ، سیستم امنیتی و غیره.

2. دیتاسنتر Hyperscale

دیتاسنتر مقیاس بزرگ، بزرگ است و می‌تواند هزاران یا میلیون‌ها سرور را در خود جای دهد. شرکت‌هایی که حجم دیتای آنها زیاد است از این نوع دیتاسنتر استفاده می‌کنند ضمن اینکه قابلیت ارتقا هم در آن وجود دارد.

دیتاسنتر Hyperscale گزینه محبوبی است و با توجه به افزایش نیاز به ذخیره سازی، این دیتاسنترها می‌توانند راهکار مناسبی برای رشد کلود، هوش مصنوعی، یادگیری ماشین و IoT باشد که فضای ذخیره سازی بیشتری برای ذخیره داده و اطلاعات لازم است.

3. دیتاسنتر ابری (Cloud)

دیتاسنترهای کلود هر روز محبوبیت بیشتری پیدا می‌کنند. نمونه‌های آن آمازون AWS و مایکروسافت Azure و IBM Softlayer است. مثلا نتفلیکس روی AWS است. کلود دیتاسنتر از انوع ارزان دیتاسنتر است.

انتخاب دیتاسنتر مناسب سخت است اما اگر اهداف و نیازهایتان را کاملا در نظر بگیرید خواهید توانست گزینه مناسبی انتخاب کنید. برخی از مواردی که باید در نظر بگیرید عبارتند از: سرعت، هزینه، لایسنس، برنامه‌ها، تعداد رک های مورد نیاز، تراکم رک ها بر اساس کیلووات، محدودیت جغرافیایی، نوع افزونگی و …

4. دیتاسنتر Edge

دیتاسنتر Edge شبیه به دیتاسنتر سنتی است به جز اینکه کوچکتر است و نزدیک به کاربر نهایی ساخته می‌شود. هدف از آن افزایش ظرفیت و بهبود اتصالات و از همه مهمتر کاهش زمان تاخیر یا Latency است.

دیتاسنتر Edge از طرفی شبیه به دیتاسنترهای آنسایت یا سازمانی هم هستند اما مدیریت آنها به صورت آف سایت یا کولو انجام می‌شود. محبوبیت این دیتاسنتر روز به روز بیشتر می‌شود چرا که با نزدیکتر شدن دیتاسنتر به محل شرکتها زمان تاخیر کم و کارایی بیشتر می‌شود.

5. دیتاسنتر Colocation (اجاره فضای دیتاسنتر)

کولوکیشن (Colocation) راهکاری است که به شرکت‌ها و سازمان‌ها امکان می‌دهد به‌جای نگهداری سرورها در محل خود، فضای موردنیاز را در یک دیتاسنتر اجاره کنند. این روش برای مجموعه‌هایی مناسب است که فضای استاندارد، زیرساخت فنی یا توجیه اقتصادی برای راه‌اندازی اتاق سرور ندارند. در کولوکیشن، سرور اختصاصی مشتری در مرکز داده مستقر می‌شود و هزینه اجاره بر اساس عواملی مانند پهنای باند، میزان مصرف برق و تعداد یونیت رک محاسبه می‌گردد. دیتاسنتر مسئول تأمین برق پایدار، اینترنت، IP، خنک‌سازی، امنیت فیزیکی، مانیتورینگ و پایداری سرویس است. کولوکیشن به دو نوع اصلی Retail (امکانات پایه مانند رک) و Wholesale (تمام امکانات دیتاسنتر) تقسیم می‌شود.

دیتاسنترها چه خدماتی ارائه می‌دهند؟

دیتاسنترها و مراکز داده خدمات فراوانی برای مشتریان فراهم می‌کنند که عمده ترین آنها را در ادامه خواهید خواند:

1. ارایه اینترنت: اینترنت پرسرعت ADSL و خانگی و TD LTE و اینترنت اختصاصی و اینترنت برج ها و مراکز تجاری
2. اجاره فضای دیتاسنتر و کلوکیشن
3. سرور مجازی
4. سرور اختصاصی
5. سرور VPS
6. سرور ابری و کلود و خدمات ابری
7. میزبانی سرور و هاستینگ
8. ارایه سرویس های مختلف در پلتفرم های مختلف مثل میل سرور، وب سرور، پایگاه داده، فایروال و …

معماری دیتاسنترهای مدرن

بیشتر دیتاسنترهای مدرن، از جمله دیتاسنترهای داخلی (On-Premises)، از معماری سنتی فناوری اطلاعات تکامل یافته‌اند. به‌جای اجرای هر برنامه یا بار کاری روی سخت‌افزار اختصاصی، امروزه از معماری ابری استفاده می‌شود که در آن منابع فیزیکی مانند CPU، ذخیره‌سازی و شبکه به‌صورت مجازی‌سازی‌شده در اختیار قرار می‌گیرند. مجازی‌سازی این امکان را فراهم می‌کند که این منابع از محدودیت‌های فیزیکی خود جدا شوند و در قالب یک ظرفیت تجمیع‌شده قرار گیرند؛ ظرفیتی که می‌توان آن را متناسب با نیاز، میان چندین برنامه و بار کاری تخصیص داد.

مجازی‌سازی همچنین زیرساخت نرم‌افزارمحور (SDI) را ممکن می‌سازد؛ زیرساختی که می‌تواند به‌صورت برنامه‌نویسی‌شده و بدون دخالت انسان، ایجاد، پیکربندی، اجرا، نگهداری و حتی غیرفعال شود.

این روند مجازی‌سازی به شکل‌گیری معماری‌های جدید دیتاسنتر، مانند دیتاسنتر نرم‌افزارمحور (SDDC)، منجر شده است. SDDC یک مفهوم مدیریت سرور است که اجزای زیرساختی مانند شبکه، ذخیره‌سازی و پردازش را مجازی‌سازی کرده و آن‌ها را به‌صورت سرویس ارائه می‌دهد. این قابلیت به سازمان‌ها اجازه می‌دهد بدون ایجاد تغییرات فیزیکی، زیرساخت را متناسب با هر برنامه و بار کاری بهینه کنند؛ رویکردی که می‌تواند به بهبود عملکرد و کنترل هزینه‌ها کمک کند. انتظار می‌رود مدل‌های دیتاسنتر مبتنی بر «به‌عنوان سرویس (As-a-Service)» گسترش بیشتری پیدا کنند؛ به‌طوری که طبق پیش‌بینی IDC تا سال 2026، بیش از 65 درصد از خریداران فناوری، این مدل‌ها را در اولویت قرار می‌دهند.

مزایای دیتاسنترهای مدرن

ترکیب معماری ابری و زیرساخت نرم‌افزارمحور، مزایای متعددی را برای دیتاسنترها و کاربران آن‌ها به همراه دارد، از جمله:

• استفاده بهینه از منابع پردازشی، ذخیره‌سازی و شبکه
• استقرار سریع برنامه‌ها و سرویس‌ها
• مقیاس‌پذیری
• تنوع در سرویس‌ها و راهکارهای دیتاسنتری
• توسعه بومی ابری (Cloud-Native)

تجهیزات دیتاسنتر کدام‌اند؟

طراحی دیتاسنتر بر اساس شبکه پردازش و منابع ذخیره سازی انجام می‌شود تا امکان ارایه سرویس در زمینه برنامه‌ها و دیتاها فراهم شود. در راه اندازی دیتاسنتر، استفاده از تجهیزات مناسب حرف اول را می‌زند. تجهیزاتی که تمام نیازهای شما را با کیفیت و امنیت بالا فراهم کند. مولفه‌های اصلی در طراحی دیتاسنتر عبارتند از: سوییچ، روتر، فایروال، سیستم‌های ذخیره سازی، سرورها و …

خدمات و تجهیزات پسیو دیتاسنتر

ساختمان مراکز داده باید فضای کافی و سقف‌هایی با ارتفاع زیاد داشته باشند تا بتوان به راحتی سرورهای متعدد را در آن قرار داد. علاوه بر فضای کافی دیتاسنتر نیاز به سیستم خنک کننده مناسب برای پایین نگه داشتن دمای سرور داریم، علاوه بر اینها در مراکز داده مسیرهای مخصوص کابل کشی، سقف کاذب و سیستم اطفا حریق نیز با اهمیت است. تجهیزات پسیو امکان انتقال اطلاعات را ندارند و صرفا تجهیزات پیاده سازی هستند تا زمینه انتقال داده را در شبکه فراهم کنند. در ادامه لیستی از خدمات و تجهیزات پسیو دیتاسنتر را می‌بینید.:

• آماده سازی محل دیتاسنتر از نظر سقف و کف، سیستم تهویه و اطفای حریق و …
• طراحی نحوه قرارگیری نودها و ترانک و داکت و نصب آن
• کابل کشی انواع کابل ها شامل کابل شبکه (اترنت و فیبر نوری)، کابل برق و کابل تلفن
• نصب اتصالات و سوکت و کیستون و پچ پنل و پچ کورد و …
• نصب انواع رک سرور و شبکه شامل رک دیواری و رک ایستاده
• طراحی و نصب باتری بکاپ یا UPS و طراحی و ساخت تابلو برق و سیستم ارت و …

تجهیزات اکتیو دیتاسنتر

از جمله مهمترین تجهیزات اکتیو دیتاسنتر را در ادامه معرفی می‌کنیم:

1. سرور: مهمترین سخت افزار در طراحی و راه اندازی و پیاده سازی دیتاسنتر، سرور است. برای اینکه بدانید سرور چیست و چه وظیفه‌ای در شبکه و دیتاسنتر دارد مقاله سرور چیست را بخوانید.
2. استوریج و ذخیره ساز: ذخیره سازی و استوریج از مهمترین اجزای شبکه و دیتاسنتر است. انواع مختلفی دستگاه ذخیره سازی و انواع مختلف راهکارهای ذخیره سازی وجود دارد.
3. سیستم بکاپگیری: با توجه به سیاست‌های Data Center و نیاز پروژه، پشتیبان گیری از اطلاعات امری کاملاً ضروری است.
4. کارت شبکه: وظیفه کارت شبکه برقراری ارتباط بین دیوایس ها و انتقال دیتا در شبکه است.
5. سوئیچ: سوییچ شبکه برای اتصال نودهای شبکه و انتقال دیتا به کار می‌رود.
6. روتر: وظیفه روتر همان طور که از نامش بر می‌آید، مسیریابی بین شبکه هاست.
7. فایروال Firewall: فایروال سیستمی است که شبکه و یا کامپیوتر شخصی شما را در مقابل نفوذ مهاجمین، دسترسی‌های غیرمجاز، ترافیک‌های مخرب و حملات هکرها محافظت می‌کند و دو نوع سخت افزاری و نرم افزاری دارد.
8. اکسس پوینت
9. مودم
10. سیستم برق پشتیبان: از مهم‌ترین مسائل در یک مرکز داده سرویس برق بدون وقفه است. از این رو با توجه به دلایل مختلفی که منجر به قطع برق می‌شود نیاز به یک سیستم برق بی وقفه (UPS) داریم تا در کار Data Center خللی ایجاد نشود. در ضمن در دیتاسنترها علاوه بر سیستم UPS از ژنراتورهای قوی تولید برق نیز برای مواقعی که مدت قطعی برق طولانی باشد، استفاده می‌شود.

امنیت دیتاسنترها

امنیت دیتاسنترها مفهوم وسیعی دارد و شامل تمام تکنولوژی‌هایی است که برای تامین امنیت فیزیکی و سیستم‌های شبکه استفاده می‌شود. اما به طور خلاصه امنیت دیتاسنتر یعنی مدیریت و ایجاد محدودیت در دسترسی ها. یعنی تنها افراد مجاز بتوانند به زیرساخت و سیستم های آی تی دسترسی داشته باشند،

امنیت دیتاسنتر را با موارد زیر تامین می‌کنند:

• امنیت فیزیکی دیتاسنتر: امنیت فیزیکی دیتاسنتر با محدودسازی نقاط دسترسی، استفاده از قفل‌های ایمن، دوربین‌های نظارتی، پرسنل امنیتی و طراحی مناسب موقعیت مکانی تأمین می‌شود. احراز هویت چندمرحله‌ای و فناوری‌های بیومتریک نیز از دسترسی غیرمجاز جلوگیری می‌کنند.
• امنیت نرم‌افزاری دیتاسنتر: امنیت نرم‌افزاری دیتاسنتر شامل سیاست‌های دسترسی، کنترل داده و مقابله با تهدیداتی مانند هک و بدافزار است. ابزارهایی مانند SIEM، ایجاد زون‌های امن شبکه و پایش مستمر، نقش کلیدی در حفظ امنیت اطلاعات دارند.

سطوح امنیتی در دیتاسنتر

دیتاسنترها از نظر تامین امنیت به 4 دسته تقسیم می‌شوند که هر دسته و سطح امنیتی، مخصوص کسب و کار خاصی است؛ نگهداری، کولینگ و خطاپذیری برای هر دسته متفاوت است. در واقع هر سطح امنیتی بیانگر Fault Tolerant در سیستم است و Uptime و پایداری سیستم را شامل می‌شود.

سطح یک و دو (Tier 1 – Tier 2)

کسب‌وکارهای کوچک که نیازی به ارایه بلادرنگ محصولات و خدمات ندارند از این دو سطح استفاده می‌کنند. سطح یک شامل مولفه های بدون افزونگی است مثل Single Uplink و سطح دو شامل قابلیت افزونگی است که از ویژگی های سطح یک هم پشتیبانی می‌کند.

سطح سه و چهار (Tier 3 – Tier 4)

سرعت و عدم خرابی از ویژگی‌های سطح 3 و 4 امنیت دیتاسنتر است. سطح سه علاوه بر دارا بودن ویژگی های دو سطح قبل، از dual-powered و Multiple Uplink پشتیبانی می‌کند و سطح چهار علاوه بر دارا بودن ویژگی های سه سطح قبل، Fault Tolerant را به طور کامل پیاده سازی می‌کند که شامل Uplink ها و استوریج و چیلرها و HVAC و … است.

سؤالات متداول کاربران درباره دیتاسنتر

1- آیا دیتاسنتر فقط مخصوص شرکت‌های بزرگ است؟

خیر، دیتاسنترها تنها برای شرکت‌های بزرگ نیستند. کسب‌وکارهای کوچک، استارتاپ‌ها و حتی وب‌سایت‌های شخصی نیز می‌توانند از دیتاسنترها برای میزبانی امن، پایدار و مقیاس‌پذیر سرویس‌های خود استفاده کنند (متناسب با نیاز و بودجه).

2- دیتاسنتر چه تفاوتی با اتاق سرور دارد؟

دیتاسنتر نسبت به اتاق سرور از نظر مقیاس، استانداردها و پایداری بسیار پیشرفته‌تر است و علاوه بر سرورها، زیرساخت‌های حرفه‌ای برق، خنک‌سازی، امنیت، مانیتورینگ و ارتباطات شبکه را به‌صورت یکپارچه فراهم می‌کند. اطلاعات جامع در این زمینه را در مقاله «تفاوت دیتاسنتر و اتاق سرور» بخوانید.

3- استانداردهای دیتاسنتر چه اهمیتی دارند؟

استانداردهای دیتاسنتر سطح پایداری، امنیت و دسترس‌پذیری را مشخص می‌کنند. رعایت این استانداردها باعث کاهش ریسک، افزایش قابلیت اطمینان و تضمین عملکرد پایدار زیرساخت‌های حیاتی فناوری اطلاعات می‌شود.

آنچه در پاسخ به سؤال دیتاسنتر چیست ارائه دادیم

در این مقاله برای پاسخ به سؤال دیتاسنتر چیست، ابتدا تعریفی از آن ارائه دادیم و در ادامه انواع دیتاسنتر را به شما معرفی کردیم. همچنین با معماری دیتاسنترهای مدرن، تجهیزاتی که در مراکز داده به کار می‌روند و مباحث مربوط به امنیت و مدیریت دیتاسنتر آشنا شدیم. راه اندازی یک مرکز داده کار تخصصی و پرهزینه‌ای است و باید تمام جوانب در آن سنجیده شود. برای این منظور می‌توانید روی تجربه متخصصان ما حساب ویژه‌ای باز کنید. درصورت نیاز به خدمات راه اندازی دیتاسنتر با شماره 8363-021 تماس بگیرید.

قبل از خرید تجهیزات، دیتا سنتر را درست طراحی کنید

کارشناسان فالنیک (ایران اچ پی) با تجربه در خدمات راه‌اندازی دیتاسنتر، تمامی مراحل از طراحی تا کابل‌کشی، جانمایی تجهیزات و اجرای استانداردها را به‌صورت اصولی انجام می‌دهند. جهت دریافت خدمات راه اندازی دیتاسنتر، روی دکمه زیر کلیک کنید.

طراحی و اجرای دیتا سنترمشاوره تلفنی رایگان