phishing چیست؟ تمام آنچه باید در مورد این حمله بدانید

وضعیتی را تصور کنید که پیامی از بانکتان دریافت میکنید که میگوید باید فوراً اطلاعات حسابتان را تایید کنید، شما نیز بدون فکر، روی لینک کلیک میکنید، اطلاعات را وارد میکنید و… درست در دام یک حمله فیشینگ قرار میگیرید.
فیشینگ (Phishing) یکی از رایجترین و خطرناکترین روشهای کلاهبرداری اینترنتی است که هکرها با فریب کاربران، اطلاعات حساسی مانند رمز عبور، اطلاعات بانکی و دادههای شخصی را سرقت میکنند. این حملات با ظاهری فریبنده و کاملاً قانونی، حتی حرفهایترین کاربران را هم به دام میاندازند.
در این مقاله فالنیک، همه آنچه باید درباره فیشینگ بدانید، از روشهای متداول حمله تا راههای شناسایی و پیشگیری را بررسی میکنیم تا شما را یک قدم جلوتر از کلاهبرداران سایبری نگه داریم. برای مقابله با چنین تهدیداتی سازمانها، نیازمند اتخاذ رویکردهای پیشگیرانهاند که یکی از آنها، استفاده از خدمات امنیت شبکه است. خدماتی که با تقویت زیرساختهای امنیتی میتواند نقش حیاتی در شناسایی و جلوگیری از حملات Phishing ایفا کند.
فهرست محتوا
حمله فیشینگ چیست؟
فیشینگ (Phishing) نوعی از حملات سایبری است که هدف اصلی آن، سرقت اطلاعات حساس کاربران از طریق فریبدادن آنهاست. این حملات با استفاده از ابزارهای مختلفی مانند ایمیلهای جعلی، پیامهای متنی و صفحات وب تقلبی اجرا میشوند و تلاش میکنند تا کاربران را به افشای اطلاعاتی مانند رمز عبور، شماره کارت اعتباری یا اطلاعات شخصی ترغیب کنند.
اصطلاح Phishing برگرفته از کلمه انگلیسی Fishing به معنای ماهیگیری است و به این اشاره دارد که مهاجمان مانند یک ماهیگیر، طعمهای دیجیتالی برای قربانیان پهن میکنند. موفقیت حملات فیشینگ به اعتمادسازی و فریب کاربر بستگی دارد.
حملات فیشینگ اغلب هزینه کمی برای مهاجم دارند اما میتوانند خسارات مالی و اطلاعاتی سنگینی به قربانیان وارد کنند. پیشگیری از فیشینگ نیازمند آگاهی کاربران و استفاده از استانداردهای امنیت سایبری برای شناسایی تهدیدات بالقوه است.
حملات فیشینگ یکی از روشهای مهندسی اجتماعی هستند که در کنار تکنیکهایی مانند هک و اسپوفینگ میتوانند به سرقت اطلاعات کاربران منجر شوند. برای آشنایی بیشتر، مقالههای هک چیست و اسپوفینگ چیست را بخوانید

انواع حمله فیشینگ
حملات فیشینگ به اشکال مختلفی انجام میشوند که در ادامه به برخی از رایجترین آنها اشاره میکنیم.
- فیشینگ ایمیلی (Email Phishing)
رایجترین نوع فیشینگ که در آن مهاجم ازطریق ایمیلهای جعلی تلاش میکند قربانی را به کلیک روی لینکهای مخرب یا واردکردن اطلاعات حساس در صفحات تقلبی هدایت کند. مثلا ایمیلی که خود را بهعنوان بانک معرفی میکند و از شما میخواهد رمز کارت بانکی خود را برای تایید هویت وارد کنید. - فیشینگ نیزهای (Spear Phishing)
این نوع حمله بهصورت هدفمند انجام میشود و اطلاعات قربانی خاصی را هدف قرار میدهد. مهاجم با استفاده از اطلاعات شخصی، پیامی را طراحی میکند که برای قربانی معتبر به نظر برسد. مثلا ایمیلی از طرف مدیر شرکت شما که حاوی درخواست اطلاعات محرمانه است. - فیشینگ صوتی (Vishing)
در این نوع حمله، مهاجم از تماسهای تلفنی برای فریب قربانی استفاده میکند. در روش یادشده افراد خود را بهعنوان نماینده یک نهاد معتبر معرفی میکنند تا اطلاعات حساس را درخواست کنند. - فیشینگ پیامکی (Smishing)
این نوع حمله ازطریق پیامکهای متنی انجام میشود. مهاجمان لینکهایی را در پیامک ارسال میکنند که کاربر را به صفحات مخرب هدایت میکنند. - فیشینگ کلون (Clone Phishing)
در این روش، مهاجم ایمیل یا پیامی واقعی و قانونی را کپی کرده و نسخهای تقلبی از آن ایجاد میکند تا قربانی را فریب دهد. - فیشینگ ازطریق شبکههای اجتماعی
در این روش مهاجمان ازطریق پیامهای خصوصی یا پستهای تقلبی در شبکههای اجتماعی، قربانیان را فریب میدهند.
لازم است بدانید که برخی حملات فیشینگ از روشهایی مانند حمله مرد میانی و حمله Evil Twin استفاده میکنند تا اطلاعات کاربران را سرقت کنند. اگر میخواهید بیشتر در مورد این حملات بدانید، پیشنهاد میکنیم مقالههای حمله مرد میانی چیست و حمله evil twin چیست را مطالعه کنید.

نمونههای فیشینگ
برای درک بهتر تهدید مورد بحث، در ادامه به برخی از نمونههای واقعی حملات فیشینگ اشاره میکنیم:
- حمله به بانکهای بینالمللی
در سال ۲۰۲۰، ایمیلهای جعلی از طرف یک بانک بینالمللی برای کاربران ارسال شد که آنها را به وارد کردن اطلاعات بانکی در صفحهای جعلی هدایت میکرد. این حمله در نهایت باعث سرقت میلیونها دلار شد. - حمله به پلتفرمهای ایمیل سازمانی
مهاجمان ایمیلهایی به کارکنان سازمانها ارسال کردند که به نظر میرسید از طرف تیم فناوری اطلاعات داخلی باشد. هدف، دریافت اطلاعات ورود به سیستم کارکنان و دسترسی به دادههای حساس بود. - حمله به کاربران شبکههای اجتماعی
لینکهایی با عنوان «ببینید چه کسی پروفایل شما را مشاهده کرده است» برای کاربران ارسال شد. کاربران با کلیک روی این لینکها به صفحهای جعلی منتقل شدند و اطلاعات حساب کاربری آنها به سرقت رفت. - فیشینگ کروناویروس (COVID-19)
در دوران همهگیری کرونا، ایمیلهایی حاوی اطلاعات جعلی در مورد واکسن یا کمکهای دولتی ارسال میشدند که کاربران را به سایتهای مخرب هدایت میکردند.
همچنین گاهی مهاجمان از بدافزارهایی مانند تروجان برای اجرای حملات فیشینگ استفاده میکنند. اگر میخواهید بدانید این بدافزار چگونه عمل میکند، مقاله تروجان چیست را مطالعه کنید.
«روت کیتها نیز یکی دیگر از ابزارهای مورد استفاده برای پنهان کردن فعالیتهای مخرب در سیستم هستند. پیشنهاد میکنیم مقاله روت کیت چیست را بخوانید.
برای حفاظت از خود، همواره نسبت به پیامها و لینکهای ناشناس حساس باشید و از روشهایی که در ادامه خواهیم گفت برای شناسایی و پیشگیری از تهدیدات استفاده کنید.
معرفی 7 روش شناسایی فیشینگ
حملات فیشینگ بهدلیل شباهت زیاد به پیامها و وبسایتهای واقعی، ممکن است بهراحتی کاربران را فریب دهند. اما با داشتن آگاهی و بررسی دقیق، میتوان چنین حملاتی را شناسایی کرد. حال اگر برایتان سوال است که چگونه بفهمیم یک ایمیل فیشینگ است، به نکات زیر توجه کنید.
1- بررسی فرستنده ایمیل یا پیام
بسیاری از حملات فیشینگ ازطریق ایمیلهای جعلی انجام میشوند. یکی از اولین راه های جلوگیری از هک ایمیل، بررسی دقیق آدرس فرستنده است. فرستندگان جعلی اغلب از آدرسهایی استفاده میکنند که شبیه به دامنههای معتبر هستند اما با تغییرات جزئی، کاربر را فریب میدهند. برای مثال بهجای آدرس bankname.com، ممکن است از banknarn.com استفاده کنند. اگر آدرس ایمیل یا شماره پیامک غیرمعتبر یا مشکوک به نظر میرسد، احتمالا یک حمله فیشینگ در حال انجام است.
2- توجه به محتوای پیام
محتوای پیامهای فیشینگ اغلب شامل درخواست اطلاعات حساس یا ایجاد حس فوریت است. اگر پیامی حاوی جملاتی مانند «حساب شما بهزودی مسدود میشود، همین حالا اقدام کنید» یا «برای دریافت جایزه روی لینک کلیک کنید» باشد، احتمال فیشینگ وجود دارد. این پیامها اغلب با هدف ایجاد استرس در کاربر طراحی شدهاند تا تصمیمگیری عجولانهای انجام دهد.
3- بررسی لینکها و آدرس وبسایت
لینکهای موجود در پیامهای فیشینگ کاربر را به سایتهای تقلبی هدایت میکنند. پیش از کلیک روی لینک، نشانگر ماوس را روی آن نگه دارید تا آدرس واقعی نمایش داده شود. اگر آدرس وبسایت به نظر غیرعادی یا ناآشنا است، از کلیک کردن خودداری کنید. علاوه بر این، دامنههایی که از پروتکل امن HTTPS استفاده نمیکنند (مانند http://example.com) نیز مشکوک هستند.
4- جستجوی علائم گرافیکی یا غلطهای نوشتاری
حملات فیشینگ گاهی اوقات شامل غلطهای املایی، گرامری یا گرافیک ضعیف هستند. اگر ایمیل یا وبسایتی که دریافت کردهاید شامل غلطهای واضح زبانی یا تصاویری با کیفیت پایین است، احتمالا تلاشی برای فیشینگ است. شرکتهای معتبر محتوای خود را با دقت زیادی تهیه میکنند.
5- درخواست اطلاعات غیرمعمول
حملات فیشینگ از شما اطلاعاتی درخواست میکنند که نباید بهصورت آنلاین به اشتراک گذاشته شوند. برای مثال یک بانک هرگز ازطریق ایمیل یا پیامک از شما درخواست نمیکند که رمز عبور یا شماره کارت بانکی خود را وارد کنید. اگر چنین درخواستی دریافت کردید، باید بهسرعت بهدنبال تایید آن از منبع اصلی باشید.
6- استفاده از ابزارها و نرمافزارهای امنیتی
بسیاری از نرمافزارهای آنتیویروس و ابزارهای امنیتی میتوانند پیامها و وبسایتهای فیشینگ را شناسایی کنند. این ابزارها به شما کمک میکنند تا لینکها و فایلهای ضمیمه مخرب را شناسایی کنید. همچنین ابزارهای پیشرفتهای وجود دارند که بهطور خودکار حملات فیشینگ را مسدود میکنند.
7- تأیید از طریق منبع رسمی
هرگاه پیامی دریافت کردید که از شما اطلاعات خاصی درخواست میکند، ابتدا صحت آن را از طریق منبع رسمی بررسی کنید.برای مثال اگر ایمیلی از طرف بانک دریافت کردید، بهجای کلیک روی لینک موجود در پیام، مستقیما به وبسایت رسمی بانک مراجعه کرده یا با پشتیبانی آن تماس بگیرید.
این نکته را هم در نظر داشته باشید که برای شناسایی حملات فیشینگ، بهتر است با تهدیدات سایبری دیگر مانند باجافزار نیز آشنا شوید. پیشنهاد میکنیم مقاله باج افزار چیست را مطالعه کنید.
«یکی از حملات سایبری که ممکن است در کنار فیشینگ مورد استفاده قرار گیرد، حمله DDoS است. اگر میخواهید بدانید این حمله چگونه عمل میکند، مقاله حمله ddos چیست را بخوانید.

بهترین روشها برای محافظت از شبکه در برابر حملات فیشینگ چیست؟
حملات فیشینگ بهدلیل ماهیت فریبنده و پیچیدگیهای روزافزون خود، میتوانند خسارات جدی به شبکهها و اطلاعات وارد کنند. با این حال اتخاذ تدابیر مناسب میتواند به محافظت مؤثر در برابر چنین حملاتی کمک زیادی کند. در ادامه به بررسی بهترین راهکارهای تامین امنیت شبکه برای جلوگیری از فیشینگ میپردازیم.
آموزش و آگاهی کاربران
یکی از مهمترین اقداماتی که میتوان برای مقابله با فیشینگ انجام داد، افزایش آگاهی و آموزش کارکنان و کاربران است.مهاجمان اغلب از خطای انسانی بهعنوان نقطه ورود به شبکه استفاده میکنند. برگزاری دورههای آموزشی منظم درباره شناسایی ایمیلها، پیامها و لینکهای مشکوک میتواند احتمال موفقیت حملات را کاهش دهد. همچنین اطلاعرسانی درباره تهدیدات جدید به کاربران کمک میکند همیشه آماده باشند.
استفاده از احراز هویت چندمرحلهای (MFA)
احراز هویت چندمرحلهای یکی از موثرترین روشها برای کاهش خطر دسترسی غیرمجاز به حسابها و شبکه محسوب میشود.حتی اگر یک مهاجم بتواند اطلاعات ورود کاربر را سرقت کند، وجود لایه دوم امنیتی مانند کد تایید پیامکی یا استفاده از اپلیکیشنهای تولید رمز یکبار مصرف، مانع دسترسی او به سیستم خواهد شد.
بهرهگیری از فایروالها و سیستمهای پیشگیری از نفوذ (IPS)
استفاده از ابزارهای پیشرفته برای شناسایی و مسدود کردن ترافیک مخرب یکی دیگر از روشهای تامین امنیت شبکه است. فایروالها و سیستمهای IPS میتوانند تلاشهای مهاجمان برای ارسال لینکهای مخرب به شبکه را شناسایی و مسدود کنند. این ابزارها همچنین میتوانند رفتارهای مشکوک در شبکه را تحلیل و از وقوع حملات جلوگیری کنند. در مورد سیستم پیشگیری از نفوذ در مقاله IPS چیست؟ به صورت کامل صحبت کردهایم.
نصب و بروزرسانی منظم نرمافزارهای امنیتی
نرمافزارهای آنتیویروس و ابزارهای تشخیص بدافزار باید بهطور منظم بروزرسانی شوند. حملات فیشینگ اغلب از بدافزارها برای دسترسی به شبکه استفاده میکنند. بروزرسانی نرمافزارهای امنیتی، تضمین میکند که شبکه شما در برابر آخرین تهدیدات محافظت شده است.
بررسی لینکها و ایمیلهای دریافتی
استفاده از فیلترهای پیشرفته ایمیل و ابزارهای بررسی لینک یکی از بهترین اقدامات پیشگیرانه است.این ابزارها بهطور خودکار ایمیلهای مشکوک را شناسایی و در پوشه اسپم قرار میدهند یا از باز شدن لینکهای مخرب جلوگیری میکنند. این اقدام باعث کاهش احتمال تعامل کاربر با محتوای مخرب میشود.
محدودسازی دسترسیها در شبکه
دسترسی کاربران به منابع و دادههای شبکه باید بر اساس نیاز واقعی آنها تعریف شود. محدودسازی دسترسیها میتواند احتمال سواستفاده از حسابهای کاربری در صورت وقوع حمله را کاهش دهد. چنین اقدامی بهخصوص در سازمانهای بزرگ که کاربران متعددی دارند، بسیار ضروری است.
استفاده از گواهینامههای دیجیتال و رمزنگاری
رمزنگاری دادهها و استفاده از گواهینامههای دیجیتال برای اطمینان از اصالت پیامها و وبسایتها ضروری است. گواهینامههای SSL/TLS اطمینان میدهند که ارتباطات میان کاربران و وبسایتها امن و غیرقابلرهگیری هستند. این کار میتواند ریسک هدایت کاربران به صفحات جعلی را تا حد زیادی کاهش دهد.
نظارت مستمر و تحلیل ترافیک شبکه
نظارت مداوم بر ترافیک شبکه و شناسایی رفتارهای غیرعادی از جمله راهکارهای اساسی برای تامین امنیت هستند.رفتارهای غیرعادی ممکن است نشانهای از تلاش برای حمله فیشینگ یا سایر حملات سایبری باشند. ابزارهای مانیتورینگ شبکه میتوانند چنین رفتارهایی را شناسایی و هشدارهای لازم را صادر کنند.

چه اقداماتی باید بعد از حمله فیشینگ انجام دهیم؟
اگر قربانی حمله فیشینگ شدهاید یا مشکوک هستید که اطلاعات حساس شما در معرض خطر قرار گرفته است، اقدام سریع و مؤثر میتواند خسارتها را به حداقل برساند. در ادامه 9 گام کلیدی را برای اینکه بدانیم بعد از حمله فیشینگ چه کنیم؟ بیان میکنیم:
گام 1: تغییر فوری رمزهای عبور
اگر اطلاعات ورود به سیستم شما در حمله فیشینگ فاش شده است، بلافاصله رمز عبور خود را تغییر دهید. اولویت با حسابی است که اطلاعات آن لو رفته است. مطمئن شوید رمز جدید قوی و منحصربهفرد است. در صورت استفاده از همان رمز برای حسابهای دیگر، رمز عبور آنها را نیز تغییر دهید. همچنین فعال کردن احراز هویت چندمرحلهای (MFA) میتواند امنیت بیشتری ایجاد کند.
گام 2: اطلاعرسانی به تیم پشتیبانی یا سازمان مربوطه
اگر حمله فیشینگ مرتبط با حساب کاربری سازمانی، بانکی یا هر سرویس دیگری است، فورا موضوع را به تیم پشتیبانی یا مدیریت اطلاع دهید. این اقدام به سازمان اجازه میدهد تا اقدامات حفاظتی لازم را انجام دهد، مانند غیرفعال کردن حساب مشکوک یا پیگیری فعالیتهای غیرعادی در سیستم.
گام3: بررسی حسابها و فعالیتهای مالی
اگر اطلاعات مالی شما مانند شماره کارت اعتباری یا اطلاعات بانکی لو رفته است، حسابهای خود را بررسی کنید. به دنبال تراکنشهای غیرعادی یا ناشناس باشید. در صورت مشاهده هرگونه فعالیت مشکوک، بانک یا موسسه مالی خود را در جریان قرار دهید و درخواست مسدودسازی کارت یا حساب مشکوک را بدهید. در این مواقع استفاده از همراه بانک یا اینترنت بانک میتواند بسیار موثر باشد.
گام4: گزارش حمله به مراجع مربوطه
حمله فیشینگ را به مراجع قانونی یا سازمانهای مسئول در حوزه جرائم سایبری گزارش دهید.گزارش چنین حملاتی به پلیس سایبری یا سامانههای گزارشدهی آنلاین کمک میکند تا سایر کاربران نیز در برابر تهدیدهای اینچنینی آگاه و مهاجمان شناسایی شوند.
گام5: اسکن دستگاه برای بدافزارها
ممکن است حمله فیشینگ شامل نصب بدافزار یا جاسوسافزار روی دستگاه شما باشد. با استفاده از نرمافزارهای آنتیویروس و ابزارهای امنیتی دستگاه خود را اسکن کنید. اگر بدافزاری شناسایی شد، آن را حذف و سیستم را بروزرسانی کنید.
گام6: بررسی ایمیلها و پیامهای دیگر
ممکن است مهاجم طی یک حمله، مخاطبین شما را هدف قرار دهد. اطمینان حاصل کنید که هیچ پیامی از طرف شما برای مخاطبین ارسال نشده است که حاوی لینکهای مخرب یا اطلاعات نادرست باشد. در صورت وجود چنین پیامهایی حتما به مخاطبین خود هشدار دهید.
گام7: بازنگری در تنظیمات امنیتی حسابها
حسابهای مرتبط را ازنظر تنظیمات امنیتی بررسی و تغییرات غیرمجاز را اصلاح کنید. بررسی کنید که آیا اطلاعات بازیابی (مانند ایمیل یا شماره تلفن پشتیبان) تغییر داده شده است یا خیر. چنین اقداماتی به شما اطمینان میدهند که مهاجم دسترسی مداوم به حساب شما نداشته باشد.
گام7: استفاده از ابزارهای امنیتی پیشرفته
برای جلوگیری از وقوع مجدد حملات مشابه، ابزارهای امنیتی پیشرفتهتری را روی دستگاهها و شبکه خود نصب کنید. این ابزارها شامل فایروال، نرمافزارهای آنتیفیشینگ و سرویسهای مانیتورینگ شبکه هستند که میتوانند از حملات آینده جلوگیری کنند.
گام 8: بازبینی فرآیندهای امنیتی و آموزش مجدد
اگر حمله در یک سازمان رخ داده است، لازم است فرآیندهای امنیتی بازبینی شده و کارکنان آموزش مجدد ببینند. بررسی کنید که چرا حمله موفقیتآمیز بوده است و چه نقاط ضعفی در سیستم امنیتی یا رفتار کاربران وجود داشته است. این تحلیل میتواند به پیشگیری از حملات مشابه در آینده کمک زیادی کند.
گام 9: نظارت مداوم بر حسابها و اطلاعات
پس از حمله، اطلاعات شما ممکن است برای حملات بعدی مورد استفاده قرار گیرد؛ بنابراین نظارت بر فعالیتهای حسابها ضروری است.بهصورت دورهای گزارشهای فعالیت حسابهای خود را بررسی کنید. همچنین استفاده از سرویسهایی که نشت اطلاعات را شناسایی میکنند، میتواند مفید باشد.
تفاوت فارمینگ و فیشینگ
فارمینگ و فیشینگ دو نوع از حملات سایبری هستند که هدف مشترک آنها سرقت اطلاعات حساس کاربران است، اما در روشهای اجرایی کاملا متفاوتی عمل میکنند. در فیشینگ، مهاجم تلاش میکند تا با استفاده از ابزارهای فریبدهنده مانند ایمیلهای جعلی، کاربران را به وبسایتهای تقلبی هدایت کند. این حملات به تعامل مستقیم کاربر وابستهاند، به این صورت که کاربر باید روی لینک مخربی کلیک کرده یا اطلاعات حساس خود را در صفحهای جعلی وارد کند.
از سوی دیگر، فارمینگ به نوع پیشرفتهتر و مخفیتری از حملات سایبری تعلق دارد که در آن مهاجم بدون نیاز به تعامل مستقیم کاربر، تنظیمات DNS سیستم یا سرور را تغییر میدهد. این تغییرات باعث میشوند که حتی با وارد کردن آدرس وبسایت معتبر، کاربر به نسخه جعلی آن هدایت شود. در حالی که فیشینگ بیشتر بر فریب کاربران برای تعامل مستقیم متمرکز است، فارمینگ میتواند در سطوح زیرساختی عمل کند و تشخیص آن بهمراتب دشوارتر است.
به همین دلیل فارمینگ تهدیدی پیچیدهتر و خطرناکتر به شمار میرود، زیرا کاربران ممکن است متوجه جعلی بودن وبسایت نشوند و اطلاعات خود را بهراحتی در اختیار مهاجم قرار دهند. برای مقابله با هر دو نوع حمله، بهکارگیری ابزارهای امنیتی پیشرفته، استفاده از پروتکلهای امن مانند HTTPS و بررسی مداوم تنظیمات سیستم ضروری است.
آنچه آموختیم؛ حمله فیشینگ در یک نگاه
حملات فیشینگ و فارمینگ از جمله تهدیدات جدی دنیای دیجیتال هستند که میتوانند اطلاعات حساس کاربران را به سرقت برده و خسارات مالی و اعتباری جدی ایجاد کنند. در حالی که فیشینگ با ارسال ایمیلهای جعلی و فریب کاربران برای وارد کردن اطلاعات عمل میکند، فارمینگ رویکردی پیچیدهتر دارد و با تغییر تنظیمات DNS یا آلوده کردن سیستم، کاربران را بدون اطلاع به وبسایتهای تقلبی هدایت میکند. برای مقابله با چنین تهدیداتی، استفاده از ابزارهای امنیتی پیشرفته، نظارت مستمر بر تنظیمات سیستم و آموزش کاربران ضروری است. همچنین در صورت بروز مشکلات امنیتی یا شک به وقوع حملات، بهتر است فورا درخواست خدمات پشتیبانی از تیمهای تخصصی امنیت سایبری داشته باشید. اقدام بهموقع و استفاده از راهکارهای مناسب میتواند از گسترش خسارتها جلوگیری و امنیت شما را تضمین کند.