Malware چیست؟ آشنایی با انواع بدافزار ها و روش‌های مقابله

بر اساس گزارش‌های امنیت سایبری، روزانه بیش از 560,000 بدافزار جدید شناسایی می‌شود و حملات سایبری سالانه میلیاردها دلار خسارت به کسب‌وکارها وارد می‌کنند. این آمار نشان می‌دهد که تهدیدات دیجیتال به سرعت در حال گسترش هستند و هیچ کاربر یا سازمانی از خطر آن‌ها در امان نیست.

بدافزارها (Malware) به عنوان یکی از اصلی‌ترین ابزارهای هکرها، می‌توانند اطلاعات حساس شما را سرقت، سیستم‌ها را مختل کنند و حتی باعث از دست رفتن داده‌های حیاتی شوند. در این شرایط، خدمات امنیت شبکه اهمیت بیشتری پیدا می‌کند و به عنوان یک سد دفاعی قوی در برابر این تهدیدات عمل می‌کند. در این مقاله فالنیک، با انواع بدافزارها و روش‌های مؤثر مقابله با آن‌ها آشنا می‌شویم تا بتوانیم از دارایی‌های دیجیتالمان در برابر حملات سایبری محافظت کنیم.

ارائه خدمات امنیت شبکه توسط بهترین‌ها

متخصصان ما با اجرای بیش از 9 هزار پروژه موفق IT و به پشتوانه سه دهه تجربه در ارائه تجهیزات و خدمات شبکه، امنیت شبکه شما را به بهترین نحو تامین می‌کنند. همین حالا با ما تماس بگیرید و ضمن استفاده از مشاوره رایگان متخصصان ما، شبکه‌ی خود را به دژی غیر قابل نفوذ تبدیل کنید.

خدمات امنیت شبکهمشاوره فوری

Malware چیست؟

واژه Malware مخفف Malicious Software به معنای «نرم‌افزار مخرب» است. این اصطلاح به هرگونه برنامه یا کد مخربی اطلاق می‌شود که برای نفوذ، آسیب زدن، جاسوسی یا سرقت اطلاعات از سیستم‌های کامپیوتری طراحی شده‌است. بدافزارها اغلب بدون اطلاع کاربر اجرا می‌شوند و می‌توانند تاثیرات مخربی مانند کندی سیستم، از دست رفتن داده‌ها یا حتی قفل شدن اطلاعات در قالب باج‌افزار داشته باشند.

بدافزارها از‌طریق روش‌های مختلفی مانند دانلود فایل‌های آلوده، پیوست‌های ایمیل مخرب، لینک‌های فیشینگ و حتی بروزرسانی‌های جعلی به سیستم قربانی راه پیدا می‌کنند. به همین دلیل، استفاده از نرم‌افزارهای امنیتی و رعایت نکات ایمنی در اینترنت، نقش مهمی در کاهش خطر ابتلا به این تهدیدات دارد.

تاریخچه بدافزار

بدافزارها از ابتدای شکل‌گیری کامپیوترها تا امروز، همواره در حال تکامل بوده‌اند. اولین نمونه‌های بدافزار بیشتر به‌عنوان آزمایش‌های علمی و برنامه‌های اثبات مفهوم (Proof of Concept) ایجاد شدند، اما به مرور زمان به تهدیداتی جدی برای کاربران و سازمان‌ها تبدیل شدند.

یکی از اولین بدافزارهای شناخته‌شده، «Creeper» بود که در سال ۱۹۷۱ توسط باب توماس ایجاد شد. این برنامه خود را در سیستم‌های متصل به یکدیگر کپی کرده و پیغام «I’m the creeper, catch me if you can!» را نمایش می‌داد. در پاسخ به آن، برنامه «Reaper» طراحی شد که می‌توان آن را اولین آنتی‌ویروس تاریخ دانست.

در دهه ۱۹۸۰، ویروس‌های کامپیوتری به شکل گسترده‌تری ظاهر شدند. ویروس Brain که در سال ۱۹۸۶ توسط دو برادر پاکستانی نوشته شد، به‌عنوان اولین ویروس کامپیوتری واقعی شناخته می‌شود که به بوت‌سکتور فلاپی‌دیسک‌ها حمله کرده و سیستم‌های MS-DOS را آلوده می‌کرد. این ویروس در ابتدا برای جلوگیری از کپی غیرقانونی نرم‌افزارهای پزشکی ایجاد شده بود، اما به‌سرعت در سراسر جهان گسترش یافت.

دهه ۱۹۹۰ با ظهور اینترنت، دوران جدیدی را برای بدافزارها رقم زد. ویروس‌هایی مانند Melissa و ILOVEYOU از‌طریق ایمیل‌های آلوده منتشر شدند و میلیون‌ها سیستم را آلوده کردند. در همین دوره بدافزارهای مخرب‌تری مانند تروجان‌ها و کرم‌های اینترنتی پا به عرصه گذاشتند. کرم Morris در سال ۱۹۸۸ یکی از اولین کرم‌های اینترنتی بود که باعث اختلال گسترده در شبکه‌های کامپیوتری شد.

در دهه ۲۰۰۰، بدافزارها پیشرفته‌تر شدند و با ظهور باج‌افزارها و جاسوس‌افزارها، تهدیدات سایبری شکل جدی‌تری به خود گرفتند. بدافزارهایی مانند Stuxnet که برای حملات سایبری دولتی طراحی شده بود، نشان داد که بدافزارها دیگر فقط برای اهداف مالی یا خرابکاری ساخته نمی‌شوند، بلکه می‌توانند تاثیرات سیاسی و استراتژیک نیز داشته باشند.

انواع مختلف malware ؛ 11 بدافزار رایج

بدافزارها دسته‌بندی‌های مختلفی دارند که هرکدام به روش خاصی سیستم‌های کامپیوتری را آلوده می‌کنند. در ادامه رایج‌ترین بدافزارها را معرفی می‌کنیم.

1.    ویروس (Virus)

ویروس‌ها برنامه‌های مخربی هستند که به فایل‌های اجرایی متصل شده و با اجرای آن‌ها، در سیستم پخش می‌شوند. آن‌ها می‌توانند داده‌ها را تخریب کنند یا باعث کندی عملکرد سیستم شوند.

2.    کرم (Worm)

برخلاف ویروس‌ها، کرم‌ها برای تکثیر به یک فایل میزبان نیاز ندارند و می‌توانند از‌طریق شبکه‌های کامپیوتری گسترش پیدا کنند. آن‌ها اغلب با ایجاد ترافیک غیرضروری، منابع سیستم را مصرف کرده و باعث کاهش عملکرد شبکه می‌شوند.

3.    تروجان (Trojan Horse)

تروجان‌ها خود را به‌عنوان نرم‌افزارهای مفید و بی‌خطر جا می‌زنند، اما در پس‌زمینه عملکردی مخرب دارند. آن‌ها ممکن است دسترسی هکرها را به سیستم قربانی فراهم کرده یا اطلاعات حساسی را به سرقت ببرند. برای آشنایی بیشتر با تروجان، انواع آن و نحوه حذف آن پیشنهاد می‌کنیم مطالعه مقاله تروجان چیست؟ را از دست ندهید.

4.    باج‌افزار (Ransomware)

باج‌افزارها یکی از خطرناک‌ترین انواع بدافزارها هستند که داده‌های سیستم را رمزگذاری و از کاربر درخواست باج می‌کنند تا اطلاعات را بازیابی کند. حملات باج‌افزاری معمولا سازمان‌ها و کسب‌وکارها را هدف قرار می‌دهند. برای پیدا کردن نکات و توضیحات بیشتر مقاله باج افزار چیست؟ را بخوانید.

5.    جاسوس‌افزار (Spyware)

این نوع بدافزار بدون اطلاع کاربر روی سیستم نصب می‌شود و اطلاعات شخصی مانند نام کاربری، رمز عبور و فعالیت‌های اینترنتی را جمع‌آوری و برای مهاجم ارسال می‌کند.

6.    تبلیغ‌افزار (Adware)

تبلیغ‌افزارها با نمایش تبلیغات ناخواسته، تجربه کاربری را مختل می‌کنند. برخی از این بدافزارها علاوه بر نمایش تبلیغات، فعالیت‌های کاربر را نیز ردیابی می‌کنند.

7.    روت‌کیت (Rootkit)

روت‌کیت‌ها مجموعه‌ای از ابزارهای مخرب هستند که به هکرها اجازه می‌دهند تا به‌طور مخفیانه کنترل کامل سیستم را در دست بگیرند و از شناسایی توسط نرم‌افزارهای امنیتی جلوگیری کنند. برای اطلاعات جامع‌تر به مقاله روت کیت چیست؟ مراجعه کنید.

8.     ویروس درب‌پشتی (Backdoor Virus)

راهی مخفی در سیستم ایجاد می‌کند تا هکرها بدون اطلاع شما وارد شوند.

9.     کی‌لاگر (Keylogger)

هر چیزی که تایپ می‌کنید، مثل رمزهای عبور و پیام‌ها را ثبت می‌کند.

10. بمب منطقی (Logic Bomb)

در شرایط خاصی فعال می‌شود و به سیستم آسیب می‌زند (مثلاً در یک تاریخ مشخص).

11. اکسپلویت (Exploit)

از نقص‌های نرم‌افزاری سواستفاده می‌کند تا کنترل سیستم را در دست بگیرد.

با توجه به گسترش تهدیدات سایبری، شناخت انواع بدافزارها و اتخاذ تدابیر امنیتی مانند استفاده از آنتی‌ویروس‌های معتبر و خدمات امنیت شبکه، اهمیت بسیار زیادی دارد و یکی از مهم‌ترین راهکارهای تامین امنیت شبکه است.

چگونه بدافزارها سیستم‌ها را آلوده می‌کنند؟

بدافزارها از روش‌های مختلفی برای نفوذ به سیستم‌های کامپیوتری استفاده می‌کنند. یکی از رایج‌ترین روش‌های آلودگی، دانلود و نصب فایل‌های آلوده از منابع نامعتبر است. بسیاری از کاربران هنگام دریافت نرم‌افزارهای رایگان یا کرک شده، بدون اطلاع، بدافزارهایی را روی سیستم خود نصب می‌کنند.

همچنین ایمیل‌های فیشینگ که حاوی لینک‌ها یا پیوست‌های مخرب هستند، یکی دیگر از روش‌های متداول انتشار بدافزارها محسوب می‌شوند. کلیک روی لینک‌های نامطمئن یا باز کردن اسناد آلوده می‌تواند به مهاجمان اجازه دهد تا کنترل سیستم را در دست بگیرند.

علاوه‌بر موارد یادشده، برخی از بدافزارها از‌طریق شبکه‌های کامپیوتری گسترش می‌یابند. به‌عنوان مثال کرم‌های رایانه‌ای می‌توانند از‌طریق اشتراک‌گذاری فایل در شبکه یا آسیب‌پذیری‌های نرم‌افزاری بدون نیاز به دخالت کاربر منتشر شوند. حتی دستگاه‌های USB آلوده نیز ممکن است به‌عنوان وسیله حمل بدافزار عمل کنند. در برخی موارد، مهاجمان از تبلیغات مخرب (Malvertising) در وب‌سایت‌های معتبر استفاده می‌کنند که تنها با کلیک روی آن‌ها یا حتی در برخی مواقع بدون نیاز به تعامل کاربر، سیستم را آلوده می‌کنند.

علائم آلودگی سیستم به Malware چیست؟

بدافزارها می‌توانند به روش‌های مختلفی بر عملکرد سیستم تاثیر بگذارند. برخی از این علائم کاملا مشهود هستند، درحالی‌که برخی دیگر در پس‌زمینه اجرا شده و به‌سختی قابل شناسایی‌اند.

یکی از نشانه‌های رایج آلودگی، کاهش سرعت سیستم بدون دلیل مشخص است. بسیاری از بدافزارها با اشغال منابع سیستم، باعث کند شدن اجرای برنامه‌ها و عملکرد کلی دستگاه می‌شوند. سایر علائم آلودگی به بدافزار عبارت‌اند از:

• کاهش ناگهانی فضای دیسک
• کند شدن غیرعادی سرعت کامپیوتر یا دستگاه
• نمایش صفحه آبی مرگ (Blue Screen of Death)
• کرش‌های مکرر یا هنگ کردن سیستم
• تغییر در تنظیمات مرورگر و هدایت خودکار به سایت‌های نامشخص
• افزایش فعالیت‌های غیرعادی در اینترنت
• غیرفعال شدن ویژگی‌های امنیتی مانند فایروال و آنتی‌ویروس
• تغییر در نام یا اندازه فایل‌ها
• نمایش مداوم تبلیغات پاپ‌آپ
• باز و بسته شدن برنامه‌ها به‌صورت خودکار

از آنجا که بدافزارها تهدیدی جدی برای امنیت سیستم‌ها محسوب می‌شوند، آگاهی از روش‌های انتشار آن‌ها و شناخت علائم آلودگی می‌تواند به شناسایی زودهنگام و جلوگیری از آسیب‌های بیشتر کمک کند.

چگونه از آلودگی بدافزارها جلوگیری کنیم؟

برای جلوگیری از آلودگی به بدافزارها رعایت برخی نکات امنیتی ضروری است. برای پیشگیری از آلودگی به malware، می‌توانیم اقدامات زیر را انجام دهیم:

1. از نرم‌افزارهای ضدبدافزار استفاده کنید.

نصب و به‌روزرسانی آنتی‌ویروس و نرم‌افزارهای ضدبدافزار برای محافظت از کامپیوترها و دستگاه‌های شبکه ضروری است. بسیاری از کاربران و شرکت‌ها با خرید لایسنس کسپرسکی و سایر نرم‌افزارهای امنیتی معتبر، از سیستم‌های خود در برابر انواع بدافزارها محافظت می‌کنند. این ابزارها به‌صورت خودکار تهدیدات را شناسایی و خنثی کرده و امنیت داده‌ها را تضمین می‌کنند.

• در مواجهه با ایمیل‌ها احتیاط کنید.

هرگز پیوست‌های ایمیل‌های ناشناس را باز نکنید، حتی اگر به نظر از شرکت‌های معتبر باشند. برخی بدافزارها در قالب فایل‌های ضمیمه جعلی مخفی می‌شوند.

• فایروال را فعال کنید.

فعال‌سازی و تنظیم فایروال روی روتر شبکه می‌تواند ترافیک ورودی و خروجی را کنترل کرده و از دسترسی‌های غیرمجاز و گسترش بدافزار جلوگیری کند.

• نرم‌افزارهای امنیتی را به‌روزرسانی کنید.

هکرها دائماً روش‌های جدیدی برای نفوذ به سیستم‌ها پیدا می‌کنند. شرکت‌های امنیتی نیز به‌روزرسانی‌هایی برای مقابله با آن‌ها ارائه می‌دهند. اگر آنتی‌ویروس خود را آپدیت نکنید، ممکن است در برابر تهدیدات جدید آسیب‌پذیر شوید.

• از کلیک روی پاپ‌آپ‌ها خودداری کنید.

پاپ‌آپ‌ها (تبلیغات ناگهانی) حتی اگر به نظر قانونی برسند، می‌توانند شما را به دانلود ناخواسته بدافزار یا بازدید از سایت‌های مخرب هدایت کنند. بهتر است تنظیمات مرورگر خود را طوری تغییر دهید که پاپ‌آپ‌ها و تبلیغات ناخواسته را مسدود کند.

• از رمزهای عبور قوی استفاده کنید.

برای حساب‌های کاربری و دستگاه‌های خود از رمزهای عبور قوی و غیرقابل حدس زدن استفاده کنید. همچنین، در صورت امکان، احراز هویت چندمرحله‌ای (MFA) را فعال کنید تا امنیت بیشتری برای ورود به سیستم‌های خود داشته باشید.

• از وب‌سایت‌های نامعتبر دوری کنید.

هنگام مرور اینترنت، از ورود به سایت‌های مشکوک، مانند سایت‌هایی که پیشنهاد دانلود رایگان محافظ صفحه‌نمایش یا نرم‌افزارهای نامطمئن را می‌دهند، خودداری کنید.

• پشتیبان‌گیری منظم انجام دهید.

به‌طور منظم از اطلاعات مهم خود نسخه پشتیبان (Backups) تهیه کنید و آن را در مکانی خارج از سیستم اصلی (آفلاین یا فضای ابری امن) نگه‌دارید. این کار به شما کمک می‌کند تا در صورت حمله بدافزار، اطلاعات خود را بازیابی کنید.

چگونه از بدافزار در سطح سازمانی جلوگیری کنیم؟

در محیط‌های سازمانی، شبکه‌ها بسیار گسترده‌تر از شبکه‌های خانگی هستند و خطرات مالی و امنیتی بیشتری در میان است. شرکت‌ها باید اقدامات پیشگیرانه‌ای را برای محافظت از سیستم‌های خود و تأمین امنیت نقاط پایانی (Endpoint Security) انجام دهند.

اقدامات امنیتی خارجی برای سازمان‌ها

1. تنظیم تأیید دو مرحله‌ای برای تراکنش‌های بین کسب‌وکارها  (B2B)
2. استفاده از تأیید کانال دوم (ایمیل یا پیام و …) برای تراکنش‌های بین شرکت و مشتریان (B2C)

اقدامات امنیتی داخلی برای سازمان‌ها

1. استفاده از ابزارهای شناسایی بدافزار به‌صورت آفلاین برای جلوگیری از گسترش آن‌ها
2. ایجاد لیست مجاز (Allowlist) برای اجرای برنامه‌های تأییدشده
3. تقویت امنیت مرورگرهای وب در سطح سازمانی
4. آموزش آگاهی امنیتی به کارکنان

بسیاری از حملات بدافزاری به دلیل خطای انسانی، مانند دانلود نرم‌افزارهای تقلبی یا گرفتار شدن در دام فیشینگ، رخ می‌دهند. آموزش امنیت سایبری به کارکنان به آن‌ها کمک می‌کند تا تکنیک‌های مهندسی اجتماعی را شناسایی کنند، وب‌سایت‌های مخرب را تشخیص دهند و از دانلود برنامه‌های جعلی خودداری کنند.

چگونه بدافزار را حذف کنیم و از کدام ابزار استفاده کنیم؟

اگر سیستمی به بدافزار آلوده شد، اولین اقدام قطع ارتباط آن با اینترنت است تا از انتشار بیشتر جلوگیری شود. سپس باید سیستم را با استفاده از حالت ایمن (Safe Mode) راه‌اندازی کنید، زیرا بسیاری از بدافزارها در این حالت غیرفعال می‌شوند و حذف آن‌ها آسان‌تر خواهد بود.

پس از ورود به حالت ایمن، می‌توانید از ابزارهای امنیتی مانند Kaspersky, Malwarebytes, Norton و Bitdefender برای اسکن و حذف بدافزار استفاده کنید. این نرم‌افزارها قابلیت شناسایی و قرنطینه کردن انواع ویروس‌ها، تروجان‌ها و باج‌افزارها را دارند. در برخی موارد که بدافزارها بسیار پیچیده هستند، ممکن است نیاز به استفاده از دیسک نجات آنتی‌ویروس (Rescue Disk) باشد که به کاربر امکان اسکن و حذف بدافزار را قبل از بارگذاری سیستم‌عامل می‌دهد. اطلاعات کامل در مورد آنتی ویروس‌های تحت شبکه را در مقاله آنتی ویروس تحت شبکه چیست؟ بخوانید.

اگر آلودگی به سطحی برسد که سیستم به‌شدت آسیب ببیند و کارایی آن مختل شود، آخرین راه‌حل بازیابی سیستم (System Restore) یا نصب مجدد سیستم‌عامل است. البته قبل از این کار، باید از اطلاعات مهم نسخه پشتیبان تهیه کنید. برای جلوگیری از آلودگی‌های آینده، بروزرسانی نرم‌افزارها، فعال‌سازی فایروال و استفاده از آنتی‌ویروس معتبر با لایسنس قانونی توصیه می‌شود.

خلاصه‌ای از مهم‌ترین نکات درباره Malware و روش‌های مقابله

بدافزارها تهدیدی جدی برای کاربران و سازمان‌ها محسوب می‌شوند و می‌توانند از راه‌های مختلفی مانند ایمیل‌های فیشینگ، دانلودهای آلوده و آسیب‌پذیری‌های نرم‌افزاری، سیستم‌ها را هدف قرار دهند. انواع مختلف بدافزارها از جمله ویروس‌ها، کرم‌ها، باج‌افزارها و تروجان‌ها، هرکدام به شیوه‌ای خاص سیستم را آلوده کرده و ممکن است باعث سرقت اطلاعات، تخریب داده‌ها یا ایجاد اختلال در عملکرد دستگاه شوند. برای جلوگیری از چنین تهدیداتی استفاده از نرم‌افزارهای امنیتی معتبر، بروزرسانی سیستم‌عامل و آموزش کاربران در مورد روش‌های پیشگیری از آلودگی ضروری است. در محیط‌های سازمانی اجرای سیاست‌های امنیتی قوی و بهره‌گیری از خدمات راه‌اندازی Backup Server به محافظت از اطلاعات مهم در برابر حملات مخرب کمک می‌کند. در صورت آلودگی، ابزارهایی مانند Kaspersky و Malwarebytes می‌توانند در شناسایی و حذف بدافزار مؤثر باشند. در نهایت آگاهی و رعایت نکات امنیتی بهترین راهکار برای مقابله با تهدیدات سایبری است.

امنیتی فوق‌العاده با خرید محصولات Kaspersky

نرم‌افزار امنیتی کسپراسکی شبکه شما را به قلعه‌ای غیرقابل نفوذ تبدیل می‌کند. فالنیک به عنوان نماینده و شریک تجاری کسپراسکی در ایران، محصولات این شرکت را با لایسنس اورجینال به شما ارائه می‌دهد. برای خرید Kaspersky یا دریافت مشاوره تخصصی کلیک کنید.

خرید لایسنس کسپرسکیمشاوره فوری