بازیابی هارد سوخته و خراب را چگونه انجام دهیم؟
یادداشت ویراستار: این مطلب در آبان 1404 توسط کارشناسان کامپیوتر و لپ تاپ فالنیک، بررسی و تایید شده است.
حتماً اصطلاح «سوختن هارد» را شنیده‌اید، اما آیا هارد واقعاً می‌سوزد؟ درصورت سوختن هارد، چه اتفاقی برای اطلاعات ذخیره شده روی آن می‌افتد؟ در این مقاله ابتدا دلایل و نشانه‌های سوختن هارد را به شما معرفی می‌کنیم و در ادامه روش‌های ریکاوری و بازیابی اطلاعات هارد سوخته را آموزش می‌دهیم. اگر این روش‌ها به شما کمک نکرد، نگران نباشید؛ چرا که متخصصان حرفه‌ای ما در زمینه ارائه خدمات بازیابی اطلاعات در کنار شما هستند. با فالنیک همراه باشید.
فهرست محتوا
آیا هارد واقعاً می‌سوزد؟
آسیب‌دیدگی قطعات کامپیوتری و خرابی دستگاه های ذخیره سازی مثل هارد اینترنال، هارد اکسترنال، فلش usb و … دلایل متفاوتی دارد؛ اما اصطلاح سوختن هارد، اصطلاح چندان درستی نیست. هاردها دچار سوختگی نمی‌شوند مگر اینکه حریق یا آتش‌سوزی در محل رخ دهد؛ اما کاربران معمولاً زمانی از عبارت «هارد سوخته» استفاده می‌کنند که هارد برای کامپیوتر قابل شناسایی نباشد. به طور کلی زمانی می‌توان گفت هارد سوخته که در محیط نگهداری کامپیوتر، آتش سوزی رخ داده باشد و یا اینکه برد هارد سوخته باشد.
دلایل سوختن هارد
یکی از رایج‌ترین دلایل سوختن هارد که هنگام بازیابی اطلاعات هارد خراب دیده می‌شود، مشکل در تأمین برق هارد است. این اتفاق ممکن است به صورت ناخواسته و با قطعی برق شهری و یا با اشتباه کاربران رخ دهد. بعضی افراد به اشتباه هارد را به صورت مستقیم به منبع تغذیه وصل می‌کنند و نیروی مازادی وارد دستگاه می‌شود. در مورد هارد اکسترنال این اتفاق ممکن است زمان کپی کردن فایل‌ها رخ دهد؛ بعضی افراد هنگام کپی فایل‌ها به اشتباه دستگاه را از سیستم جدا می‌کنند که همین امر ممکن است موجب نشناختن هارد توسط کامپیوتر شود.
یکی دیگر از مشکلات قابل مشاهده هنگام بازیابی هارد سوخته، آسیب دیدن برد یا pcb هارد است. این قطعه حساس ممکن است به دلیل نوسانات برق، فرسایش بر اثر طول عمر زیاد یا افزایش گرما، دچار آسیب دیدگی شود. رایج‌ترین دلایل سوختگی یا خرابی هارد، معمولاً یکی از موارد زیر است:
- اتصال هارد به منبع تغذیه اشتباه
- نوسانات و اتصالی برق مخصوصا در پورت usb
- قطع ناگهانی اتصال هارد به سیستم خصوصا زمان اجرای عملیات (جابجایی فایل‌ها و…)
- وجود رطوبت یا ریختن مایعات روی هارد
- گرما و عدم تهویه مناسب محیط
- ایراد در فریمور هارد
هر یک از دلایل بالا می‌توانند باعث آسیب رسیدن به قطعات داخلی هارد و شناسایی نشدن آن توسط سیستم شوند.
نشانه‌های سوختن هارد
Pcb قطعه‌ای در هارد است که به آن صفحه مدار چاپی هم گفته می‌شود. این قطعه یکی از قطعاتی‌ست که بیشترین خرابی هارد در آن رخ می‌دهد. معمولا pcb بعد از آسیب دیدن، نشانه‌هایی از خود بروز می‌دهد که به وسیله آن می‌توان متوجه وجود مشکل در هارد شد. اما از کجا بفهمیم هارد کامپیوتر یا هارد اکسترنال ما سوخته است؟ موارد زیر برخی از نشانه‌های رایج ایراد در برد هارد هستند:
1- بوی سوختگی
بوی سوختگی یکی از واضح‌ترین نشانه‌های آسیب فیزیکی در برد یا قطعات داخلی هارد است. این بو معمولاً ناشی از سوختن تراشه‌های کنترلی یا اتصالات الکترونیکی است. در چنین حالتی نباید هارد را مجدداً روشن کرد، زیرا احتمال از بین رفتن کامل اطلاعات افزایش می‌یابد.
2- گرم شدن سریع و غیرطبیعی
اگر هارد در مدت کوتاهی بیش از حد گرم شود، معمولاً نشان‌دهنده نقص در مدار تغذیه یا چرخش موتور است. گرمای زیاد می‌تواند به پلاتر و هد آسیب برساند. در این شرایط، ادامه کار با هارد توصیه نمی‌شود و باید سریعاً دستگاه بررسی و تست حرارتی شود.
3- کند شدن هارد
کند شدن ناگهانی عملکرد هارد، می‌تواند از نشانه‌های خرابی فریمور، وجود بدسکتور یا نزدیک شدن به سوختگی برد باشد. سیستم هنگام باز کردن فایل‌ها یا بوت شدن کند عمل می‌کند. این علامت هشداردهنده را نباید نادیده گرفت و باید فوراً از اطلاعات نسخه پشتیبان تهیه کرد.
4- کند شدن کامپیوتر
وقتی سیستم در اجرای برنامه‌ها یا حتی باز شدن فایل‌ها دچار تأخیر شدید می‌شود، ممکن است علت اصلی خرابی یا سوختگی تدریجی هارد باشد. سیستم‌عامل تلاش می‌کند داده‌ها را از سکتورهای معیوب بخواند و این موضوع باعث افزایش زمان پاسخ‌دهی و افت عملکرد کلی سیستم می‌شود.
5- صدای کلیک یا غژغژ از هارد
صدای مداوم کلیک یا غژغژ اغلب نشانه خرابی هد خواندن/نوشتن یا گیر کردن موتور داخلی است. این صداها ناشی از تلاش ناموفق هارد برای دسترسی به داده‌ها هستند. در این وضعیت نباید هارد را باز کرد و باید برای بازیابی به مرکز تخصصی مراجعه نمود.
6- عدم نمایش درایوها هنگام بوت
اگر سیستم هنگام راه‌اندازی هیچ درایوی را از هارد شناسایی نکند، ممکن است برد کنترلر، فریمور یا مدار تغذیه آسیب دیده باشد. این نوع خرابی معمولاً فیزیکی است و بدون تجهیزات خاص، هارد توسط بایوس یا سیستم‌عامل قابل شناسایی نخواهد بود.
7- عدم چرخش موتور هارد
چرخش نداشتن موتور به معنی عدم ارسال توان کافی یا خرابی قطعات الکترومکانیکی داخلی است. در این حالت، پلاترها ثابت مانده و هارد هیچ صدایی تولید نمی‌کند. گاهی تعویض برد ممکن است مشکل را حل کند، اما برای اطمینان، بررسی در آزمایشگاه تخصصی ضروری است.
هر کدام از علائم بالا نشان دهنده‌ی مشکل هارد است و باید هرچه سریع‌تر برای عیب‌یابی، سرویس و یا بازگرداندن اطلاعات هارد سوخته اقدام کرد.
برای بازیابی اطلاعات هارد سوخته چه کار کنیم؟
بازیابی اطلاعات هارد سوخته نیازمند تشخیص نوع خرابی (فیزیکی یا منطقی) و اقدام اصولی است. هرگونه اشتباه در مراحل اولیه می‌تواند باعث از بین رفتن دائمی داده‌ها شود. مراحل پیشنهادی زیر را با دقت انجام دهید:
- هارد را فوراً از برق و سیستم جدا کنید تا از آسیب بیشتر جلوگیری شود.
- علائم خرابی را بررسی کنید (صدا، بو، دما، شناسایی در بایوس).
- از روشن کردن مجدد هارد خودداری کنید؛ ممکن است آسیب مکانیکی تشدید شود.
- در صورت بوی سوختگی، برد را بررسی کنید اما هرگز آن را شخصاً تعویض نکنید.
- از اتصال مجدد به کیس یا لپتاپ خودداری کنید تا نوسان برق دوباره آسیب نزند.
- نوع خرابی را تعیین کنید (فیزیکی، فریمور، یا منطقی با خطاهای نرم‌افزاری).
- اگر هارد اکسترنال است، قاب را باز کرده و دیسک داخلی را مستقیم تست کنید.
- برای خرابی منطقی، از نرم‌افزارهای بازیابی حرفه‌ای استفاده کنید مثل R-Studio، EaseUS، یا GetDataBack.
- در خرابی‌های فیزیکی یا فریمور، به مراکز مجهز مراجعه کنید که ابزارهایی مانند PC-3000 دارند.
- از باز کردن هارد در منزل خودداری کنید؛ ذرات گردوغبار می‌تواند پلاترها را غیرقابل‌خواندن کند.
- از دیسک مشابه برای تعویض برد فقط در مراکز تخصصی استفاده شود.
- در صورت سوختن پورت USB، بازیابی از طریق اتصال مستقیم به SATA انجام می‌شود.
- در هاردهای SSD از نرم‌افزارهای مخصوص کنترلر استفاده کنید زیرا ساختار ذخیره‌سازی متفاوت است.
- داده‌های مهم را پس از بازیابی سریعاً به چند منبع امن منتقل کنید.
- در آینده از محافظ برق و بکاپ منظم برای پیشگیری از تکرار حادثه استفاده کنید.
مراحل بالا علاوه بر هارد کامپیوتر، برای بازیابی اطلاعات هارد سوخته لپ تاپ و هارد اکسترنال نیز کاربرد دارند. پیشنهاد می‌کنیم قبل از هر اقدامی با مطالعه مقاله انواع بازیابی و ریکاوری اطلاعات هارد، با این روش‌ها بیشتر آشنا شوید.
نرم افزار بازیابی اطلاعات هارد سوخته
استفاده از نرم‌افزارهای برگرداندن اطلاعات اولین راه حلی است که برای ریکاوری اطلاعات هارد سوخته به ذهن‌مان خطور می‌کند. اما زمانی که کامپیوتر قادر به شناسایی یک هارد اینترنال یا هارد اکسترنال نیست، بهترین کار مراجعه به متخصصین است زیرا در این مواقع نرم افزار بازیابی اطلاعات هارد اکسترنال خراب توانایی ریکاوری کردن داده‌های از دست رفته را ندارد. این موضوع در مورد هاردهای داخلی نیز صدق می‌کند و استفاده از نرم افزار برای بازیابی اطلاعات هارد اینترنال سوخته هم چاره ساز نیست. توجه داشته باشید که بهترین نرم افزارهای بازیابی اطلاعات فقط برای خرابی منطقی هارد (پاک شدن داده‌ها بنا به هر دلیلی) کاربرد دارند. اگر قطعات داخلی هارد آسیب فیزیکی دیده باشند، این نرم‌افزارها کاربردی ندارند.
بازیابی اطلاعات هارد سوخته لپ تاپ
لپ تاپ به دلیل قابلیت جابجایی در معرض آسیب‌‌های بیشتری‌ست؛ از سقوط ناگهانی گرفته تا ریختن یک لیوان آب می‌تواند باعث آسیب لپ تاپ شود و ما را وادار به بازیابی هارد سوخته لپ تاپ کند. اما ریکاوری هارد سوخته لب تاب بدون کمک مراکز دیتاریکاوری کار ساده‌ای نیست. در این مواقع بهترین واکنش این است که لپ تاپ را خاموش کنید و از هارد استفاده نکنید. هنگام انتخاب لپ تاپ باید توجه داشته باشید که اگر زیاد لپ تاپ را جا به جا می‌کنید، مدلی که از لحاظ بدنه مقاوم‌تر را انتخاب کنید.
هر عملی برای ریکاوری هارد سوخته لپ تاپ ممکن است باعث آسیب بیشتر به هارد و اطلاعات موجود در آن شود. توصیه ما این است که در اسرع وقت به یک مرکز دیتاریکاوری مراجعه کنید. مخصوصا اگر دلیل سوختن هارد، رطوبت بوده باشد، مانند ریختن آب، چای یا هر نوشیدنی دیگری زیرا هرچه سریع‌تر رطوبت هارد را از بین ببرید، کار راحت‌تری برای ریکاوری اطلاعات دارید.
ریکاوری هارد اکسترنال سوخته
روش‌های ریکاوری هارد اکسترنال سوخته نیز با روش‌های مربوط به هارد کامپیوتر و لپتاپ مشابه است. با این تفاوت که دسترسی به هارد اکسترنال آسان‌تر است و دیگر نیازی به جداسازی آن از داخل سیستم ندارید. ولی اگر این کار در منزل انجام شود، ریسک‌های زیادی با خود به همراه دارد.
شاید در وب‌سایت‌های آموزشی به دنبال آموزش بازیابی اطلاعات هارد سوخته باشید و آموزش‌هایی نیز پیدا کنید اما اگر تجربه و ابزار کافی ندارید، این کار در نهایت به ضرر شما تمام خواهد شد. بهترین راه برای بازیابی اطلاعات هنگام سوختن هارد، مراجعه به متخصصین بازیابی اطلاعات است زیرا برای ریکاوری هارد اکسترنال سوخته به ابزار تخصصی و یک clean room استاندارد نیاز است.
هزینه بازیابی اطلاعات هارد سوخته
متخصصین بازیابی اطلاعات ابتدا باید دلیل خرابی هارد را تشخیص دهند. تشخیص درست خرابی هارد می‌تواند شانس بازیابی اطلاعات را به شکل قابل توجهی افزایش دهد بنابراین اگر می‌خواهید از سرویس‌های بازیابی اطلاعات استفاده کنید، سعی کنید سراغ شرکت‌هایی بروید که تجربه بالایی دارند و از متخصصین کاربلد استفاده می‌کنند.
بعد از تشخیص علت خرابی یا سوختگی هارد، مرحله تعمیر هارد سوخته در پیش است. در این مرحله اگر مشکل پیش آمده سخت افزاری باشد (که معمولا هست) نیاز به تغییر قطعه یا قطعات هارد داریم که امری کاملا تخصصی‌ست. اغلب با تعویض یا تعمیر قطعه، هارد سلامت خود را به دست می‌آورد و قابل استفاده خواهد بود اما ریکاوری هارد و بازگرداندن اطلاعات از دست رفته آن، مرحله دیگری‌ست که باید طی شود. بسته به نوع و میزان آسیب هارد، هزینه ریکاوری هارد سوخته متفاوت است.
سؤالات متداول درباره بازیابی اطلاعات هارد سوخته
1- چگونه اطلاعات هارد سوخته را برگردانیم؟
ابتدا هارد را از سیستم جدا کرده و روشن نکنید. سپس نوع خرابی را مشخص کنید. برای خرابی‌های فیزیکی به مراکز تخصصی مجهز به ابزارهایی مانند PC-3000 مراجعه کنید. در خرابی منطقی از نرم‌افزارهای حرفه‌ای ریکاوری استفاده می‌شود.
2- آیا هارد سوخته درست می‌شود؟
بستگی به نوع خرابی دارد. اگر فقط برد یا فریمور آسیب دیده باشد، در مراکز تخصصی قابل تعمیر است. اما در صورت سوختن موتور یا پلاتر، تعمیر فیزیکی ممکن نیست و فقط بازیابی داده‌ها انجام می‌شود.
3- از کجا بفهمیم هارد اکسترنال سوخته؟
علائمی مانند بوی سوختگی، داغ شدن زیاد، عدم شناسایی در سیستم، صداهای غیرعادی یا خاموش ماندن چراغ LED نشانه سوختگی است. همچنین اگر درایو در «Disk Management» دیده نشود، احتمال خرابی سخت‌افزاری بالاست.
4- اگر هارد کامپیوتر بسوزد چه می‌شود؟
سیستم دیگر بوت نمی‌شود یا درایوها نمایش داده نمی‌شوند. اطلاعات ذخیره‌شده غیرقابل‌دسترسی می‌گردند. معمولاً با تعویض قطعات یا بازیابی تخصصی می‌توان داده‌ها را نجات داد، اما خود هارد قابل استفاده مجدد نخواهد بود.
5- با سوختن برد، تمام اطلاعات ما از هارد پاک می‌شود؟
خیر، داده‌ها روی پلاتر ذخیره شده‌اند و در صورت سالم بودن آن‌ها، قابل بازیابی هستند. در این حالت، با تعویض برد مشابه یا استفاده از ابزارهای تخصصی می‌توان اطلاعات را بازیابی کرد، بدون از بین رفتن داده‌ها.
6- اگر هارد لپتاپ بسوزد چه می‌شود؟
در این حالت لپتاپ سیستم‌عامل را بوت نمی‌کند و پیام «No Boot Device Found» نمایش می‌دهد. اطلاعات از دسترس خارج می‌شود، اما اغلب با جداسازی هارد و بازیابی در مراکز تخصصی می‌توان داده‌ها را بازگرداند.
7- آیا اطلاعات هارد سوخته قابل بازیابی است؟
بله، در بیشتر موارد امکان بازیابی وجود دارد. حتی اگر هارد روشن نشود یا بوی سوختگی دهد، تا زمانی که پلاترها آسیب ندیده باشند، متخصصان با تجهیزات مخصوص می‌توانند اطلاعات را استخراج کنند.
8- از کجا بفهمیم هارد کامپیوتر خراب شده؟
کند شدن سیستم، صدای کلیک، ارور بوت، ناپدید شدن درایوها یا شناسایی ناقص در بایوس از نشانه‌های خرابی است. ابزارهایی مانند CrystalDiskInfo نیز می‌توانند سلامت هارد و وضعیت SMART را دقیق بررسی کنند.
آنچه درباره بازیابی اطلاعات هارد سوخته یاد گرفتیم
در این مقاله ابتدا با دلایل و نشانه‌های سوختن هارد آشنا شدیم و مراحل بازیابی اطلاعات هارد سوخته را معرفی کردیم. مجدداً توصیه می‌کنیم درصورت سوختن یا خراب شدن هارد، خودتان در منزل کاری انجام ندهید و به شرکت‌های تخصصی مراجعه کنید. درصورت نیاز می‌توانید از طریق تماس با شماره 8363-021، از مشاوره متخصصین حرفه‌ای ما بهره مند شوید و اطلاعات کاملی در مورد برگرداندن اطلاعات هارد سوخته و هزینه ریکاوری آن به دست بیاورید.
خلاصه این مقاله
اصطلاح "هارد سوخته" معمولاً به وضعیت عدم شناسایی هارد توسط کامپیوتر اشاره دارد، نه سوختگی فیزیکی. دلایل اصلی شامل مشکلات تامین برق، نوسانات، آسیب به برد PCB، رطوبت یا گرمای بیش از حد است. نشانه‌های آن بوی سوختگی، صدای غیرعادی، کندی یا عدم شناسایی هارد هستند. در صورت بروز چنین مشکلی، اکیداً توصیه می‌شود از ادامه استفاده از هارد خودداری کنید. نرم‌افزارهای بازیابی در این شرایط که هارد شناسایی نمی‌شود، کارایی ندارند. بهترین و عملی‌ترین راهکار، مراجعه فوری به متخصصین بازیابی اطلاعات است. این متخصصان با تشخیص دقیق علت خرابی، استفاده از ابزار تخصصی و محیط Clean Room، قطعات آسیب‌دیده (مانند برد PCB) را تعمیر یا تعویض کرده و سپس اقدام به ریکاوری اطلاعات می‌کنند. تلاش برای بازیابی خودسرانه، به‌ویژه بدون دانش و ابزار کافی، می‌تواند منجر به آسیب بیشتر و از دست رفتن دائمی اطلاعات شود. در موارد رطوبت، سرعت عمل در مراجعه به متخصص اهمیت ویژه‌ای دارد. هزینه بازیابی بسته به نوع و میزان آسیب متفاوت است.
