یادداشت ویراستار: این مطلب در تیر 1401 توسط کارشناسان کامپیوتر و لپ تاپ فالنیک، بررسی و تایید شده است.
هارد دیسک اکسترنال به دلیل قابلیت جابجایی، دچار مشکلاتی نظیر افتادن، ضربه خوردن و… می‌شود. در این مطلب به شما می‌گوییم وقتی یک هارد از دست‌تان افتاد یا ضربه خورد، چه اتفاقی می‌افتد و برای بازیابی اطلاعات هارد اکسترنال ضربه خورده چه کار باید کنید؟ با فالنیک همراه باشید.
- هارد اکسترنال چگونه کار می کند؟
- انواع آسیب در هارد اکسترنال ضربه خورده
- هارد اکسترنال مقاوم
- بعد از افتادن هارد اکسترنال چه کار کنیم؟
- بازیابی اطلاعات هارد اکسترنال ضربه خورده
برای این‌که بدانیم هارد دیسکی که ضربه خورده چگونه خراب می‌شود و برای درک نحوه بازیابی اطلاعات هارد اکسترنال ضربه خورده، مهم است بدانید هارد دیسک چگونه کار می‌کند. مقاله “هارد دیسک چیست و چگونه کار می کند؟” شما را با ساختار و چگونگی کار کردن هارد آشنا می‌کند. در ادامه خلاصه‌ای از نحوه کار هارد اکسترنال ارائه می‌کنیم.
هارد اکسترنال چگونه کار می‌کند؟
در داخل هارد دیسک شما دیسک‌های نازک و ظریفی با پوشش مغناطیسی وجود دارد. این‌ها platterها یا صفحات ذخیره داده روی هارد هستند. این صفحات از نظر ظاهری، شبیه سی دی هستند، اما کوچک‌تر و متراکم‌تر. هارد دیسک‌های لپ‌تاپ، که بیشتر در معرض افتادن هستند، دارای platterها یا صفحات شیشه‌ای هستند. موتور هارد دیسک، این صفحات را با سرعتی در حدود 5400 تا 7200 دور در دقیقه می‌چرخاند.
Platter ها به بخش‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. این قطعات دارای بار مغناطیسی هستند که حاوی اطلاعات واقعی روی هارد دیسک‌اند. سیم‌پیچ‌های کوچکی از سیم مسی با شارژ الکتریکی که روی بازوهای بلند نصب شده‌اند، در حین چرخش، شعاع platterها را می‌چرخانند. این قطعات هدهای مغناطیسی خواندن/نوشتن هستند. زمانی که هارد مورد استفاده قرار نمی‌گیرد، این هدها از platterها دور نگه داشته می‌شوند و یک سطح شیب‌دار آنها را به موقعیت مناسب خود در بالای platterها هدایت می‌کند.
برخلاف سوزن روی دستگاه رکورد، این هدها هرگز نباید سطوح platterها را لمس کنند. آنها در فاصله کمی بالای platterها روی یک بالشتک از هوا شناور می‌شوند. این فاصله بسیار اندک است، چیزی در حد چند اتم.
برای تصور این‌که هدهای خواندن/نوشتن چه می‌کنند، به هواپیمایی فکر کنید که با حداکثر سرعت چند فوت بالاتر از سطح زمین پرواز می‌کند. در چنین شرایطی حاشیه خطا بسیار کم است. به همین دلیل است که هدهای خواندن/نوشتن یکی از رایج ترین نقاط خرابی هارد دیسک هستند.
انواع آسیب در هارد اکسترنال ضربه خورده
در لحظه‌ای که لپ تاپ یا هارد اکسترنال شما از دست‌تان می‌افتد، دستگاه لحظه‌ای بی وزنی را تجربه می‌کند. هرچه دستگاه شما از ارتفاع بالاتری بیفتد، سرعت بیشتری ایجاد می‌کند و طبق قوانین فیزیک، هرچه جسمی سریع‌تر حرکت کند، نیروی بیشتری به آن وارد می‌شود. بنابراین افتادن از فاصله‌ی زیاد، باعث سخت‌تر شدن بازیابی اطلاعات هارد اکسترنال ضربه خورده می‌شود.
اگر زمانی که لپ تاپ یا درایو اکسترنال شما خراب می‌شود، هارد دیسک شما در حال کار کردن باشد، هدهای خواندن/نوشتن ممکن است بر روی سطوح platterها سقوط کنند، اتفاقی که در حالت عادی هرگز نباید بیفتد.
هدها ممکن است فقط برای مدت کوتاهی روی platterها اثر بگذارند و باعث ایجاد لکه‌ها و خراش دادن چند بخش از هارد شوند. یا ممکن است تماس طولانی مدتی با Platter ها برقرار کنند و خراش‌های بزرگی را ایجاد کنند. اصطلاحا به این اتفاق، rotational scoring می‌گویند که هرچه بیشتر باشد، آسیب هارد بیشتر و بازیابی هارد اکسترنال آسیب دیده شده سخت‌تر می‌شود.
هدها همچنین می‌توانند روی platterها گیر کرده و از چرخش آنها جلوگیری کنند. این اتفاق باعث می‌شود که موتور هارد دیسک مسدود شود.
سازندگان لپ تاپ و هارد دیسک راه‌هایی برای کاهش آسیب به هارد دیسک و افزایش شانس بازیابی اطلاعات هارد اکسترنال ضربه خورده ایجاد کرده‌اند. امروزه بسیاری از لپ تاپ‌ها دارای شتاب‌سنج هستند. این ویژگی سیگنال‌هایی را به هارد دیسک ارسال می‌کند و به آن هشدار می‌دهد که اگر لپ‌تاپ در حال سقوط آزاد بود، هِد خود را از روی صفحه‌ها دور کند.
بعد از ضربه خوردن هارد، ممکن است مشکلات متعددی برای هارد ایجاد شود که تشخیص آن به عهده متخصصین است اما معمولا این مشکلات در دسته‌بندی‌های اصلی زیر خلاصه می‌شوند:
- جابجا شدن هد
- خرابی هد
- خرابی موتور هارد
- خرابی پلتر
نحوه مواجه شدن با هر یک از این مشکلات، متفاوت است و به تجربه و ابزار خاصی احتیاج دارد به همین دلیل توصیه می‌شود کاربران از انجام تعمیرات شخصی خودداری کنند تا آسیب بیشتری به هارد و اطلاعات آن وارد نشود.
هارد اکسترنال مقاوم
برخی از تولیدکنندگانِ هارد اکسترنال محفظه‌های محصولات خود را تا حد امکان سخت می‌سازند. این محصولات معمولاً برای عکاسان طبیعت و هر کسی که حرفه‌ی خشن و ماجراجویانه دارد، تولید می‌شوند. این هارد درایوها نسبت به هارد اکسترنال معمولی در برابر ضربه و سقوط بسیار مقاوم‌ترند و در صورت آسیب، بازیابی هارد اکسترنال ضربه خورده راحت‌تر است. اما تا زمانی که هارد دیسک دارای قطعات متحرک باشد، افتادن هارد همیشه خطراتی را به همراه دارد. اگر هارد دیسکی از دست‌تان افتاده یا به هر شکلی ضربه خورده، ممکن است با خطای عدم شناسایی هارد دیسک توسط رایانه مواجه شوید. در چنین شرایطی به احتمال زیاد به خدمات بازیابی اطلاعات نیاز خواهید داشت.
بعد از افتادن هارد اکسترنال چه کار کنیم؟
بعد از افتادن هارد و یا ضربه خوردن آن، بهترین و ایمن‌ترین راه این است که از هارد استفاده نکنید و آن را به متخصصین بسپارید اما اگر این کار را نکردید احتمالا با یکی از سناریوهای زیر روبرو می‌شوید:
- هارد «بوق» می‌زند.
صدای beep یا بوق معمولا از هاب موتور اسپیندل می‌آید. قطعات الکترونیکی هارد دیسک قادر به تامین انرژی کافی برای چرخاندن صفحات به اسپیندل نیستند. این اتفاق ممکن است به دلیل مشکلات الکترونیکی رخ دهد، اما معمولاً با خرابی اسپیندل همراه است. این صدا یعنی به احتمال زیاد اسپیندل «قفل» است، بنابراین نمی‌تواند با سرعت عادی خود کار کند. این اتفاق خوبی نیست، زیرا هارد دیسک‌ها باید سرعت معینی را حفظ کنند تا از تماس هد خواندن/نوشتن با صفحات‌شان جلوگیری کنند. اگر صدای بوق شنیدید، اکیداً توصیه می‌کنیم درایو را خاموش کنید. سعی نکنید اطلاعات خود را بازیابی کنید. یک متخصص برای کپی کردن اطلاعات از درایو باید اسپیندل را تعمیر یا تعویض کند.
- از هارد صدای «کلیک» می‌شنوید.
معمولا این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که بازوی محرک هارد دیسک به جایی برخورد می‌کند. اگر صدای کلیک مداوم می‌شنوید، یعنی هد هارد در یافتن داده‌های شما با مشکل مواجه است. این اتفاق هم یک نشانه جدی از خرابی فیزیکی هارد دیسک است. این امکان وجود دارد که هدهای خواندن/نوشتن با صفحات در تماس باشند و می‌توانند مواد مغناطیسی را که داده‌های شما را ذخیره می‌کند، حذف کنند. بلافاصله درایو را از برق جدا کنید و با یک متخصص بازیابی اطلاعات تماس بگیرید.
- درایو «غژغژ» می‌کند.
صدای غژغژ نیز می‌تواند نشان‌دهنده خرابی هد باشد. احتمالا هدهای خواندن/نوشتن در تماس مستقیم با پلاترها هستند. به بیان ساده اگر هر نوع صدای غیرعادی از یک هارد اکسترنال ضربه خورده می‌شنوید، فورا آن را خاموش کنید. این هارد از مرحله تعمیر در خانه گذشته است.
- به نظر می رسد درایو اصلا روشن نمی‌شود.
ممکن است که قطعات الکترونیکی هارد دیسک شما آسیب دیده باشد اما به احتمال زیاد درایو آسیب فیزیکی دیده است و در نتیجه به سادگی راه‌اندازی نمی‌شود.
هر یک از اتفاقات بالا، نشان‌دهنده خرابی هارد دیسک است و کار کردن با هارد، موجب آسیب بیشتر و از دست رفتن دائمی اطلاعات آن می‌شود.
بازیابی اطلاعات هارد اکسترنال ضربه خورده
بسته به نوع و میزان آسیب هارد اکسترنال، روش متفاوتی برای بازیابی هارد اکسترنال ضربه خورده در نظر گرفته می‌شود. اغلب این روش‌ها، روش‌هایی هستند که باید تحت شرایطی خاص و با ابزار حرفه‌ای دیتا ریکاوری انجام شود بنابراین حدالامکان از بازیابی هارد اکسترنال ضربه خورده در منزل خودداری کنید.
در بین روش‌های موجود برای بازیابی اطلاعات هارد اکسترنال آسیب دیده موارد زیر، جزو کارهایی هستند که معمولا توسط مراکز بازیابی و ریکاوری اطلاعات انجام می‌شوند:
- استفاده از Clean Room
- تغییر یا ترمیم VCM موتور هارد اکسترنال
- تمیز کردن Platter از گرد و غبار
- تغییر موتور هارد دیسک خراب شده با یک موتور چرخشی سالم
- تعویض قوطی هارد دیسک و انتقال Platterها به آن
- تمیز کردن هِدها
- جراحی هد هارد دیسک، تغییر هدهای آسیب دیده
- بازیابی اطلاعات هارد اکسترنال آسیب دیده شده به وسیله ابزارهای ترمیم هارد و Platter
معمولا نرم‌افزارهای بازیابی اطلاعات برای بازیابی اطلاعات هارد اکسترنال ضربه خورده، کارایی خاصی ندارند و گاهی حتی منجر به آسیب‌های بیشتری می‌شوند. بنابراین بهتر است در این مواقع از این نرم‌افزارها استفاده نکنید.
